از قرن نوزدهم میلادی نظریه پردازان مختلفی سعی نمودند چگونگی توزیع شهرها و روستاها را در مکانهایی که استقرار یافته اند مشخص و روابط آنها را با یکدیگر روشن سازند. در این میان” فون تونن” “آگوست لوش”، ” والتر کریستالر” و… نظریاتی در ارتباط با مکان مرکزی ابراز داشته اند. در خصوص تعیین مکانهای بهینه در عرصه فضایی رویکردهای مختلفی رشد و تکوین پیدا نمود.

تدوین این پایان نامه در 5 فصل شامل فصول زیر تهیه شده است:

فصل 1: کلیات طرح تحقیق

فصل 2 : مروری بر ادبیات تحقیق

فصل 3 : روش اجرای تحقیق

فصل 4: تجزیه و تحلیل یافته های تحقیق

فصل5 : نتیجه گیری و ارائه پیشنهاد

1-1- بیان مسئله

     در گذشته گزینش وتعیین مکانها جهت احداث فضاهای آموزشی معمولا بر اساس تجارب روزانه اشخاص، اعمال نظر غیر تخصصی افراد یا گروه های بود که اعتبارات عمرانی جهت احداث آموزشگاه در راستای امکانات موجود از جمله وجود زمین صورت می گرفت که گاه هدر رفتن منابع را به دنبال داشت و وجود تعدادی فضاهای آموزشی بدون استفاده در استانهای مختلف کشور گواه این مدعاست. اجرای طرح مکانیابی و انجام مطالعات بنیادی در نقاط روستایی می تواند منابع و امکانات را به سمت نیازهای واقعی سوق دهد و ارزیابی این مکانهای آموزشی می تواند در بر نامه ریزیهای جدید خدمات و مکانهای آموزشی و رفع معضلات مربوط به تراکم دانش آموزان در نقاط خاص موثر واقع گردد. کمبود نیروی انسانی متخصص وماهر وعدم وجود اعتبارات عمرانی دولت در روستاهای کوچک( زیر 20 خانوار) زمینه را برای ارائه خدمات به روستاهای کوچک محدود می سازد بنابراین خدمات رسانی خاصه خدمات آموزشی به روستاهای کوچک بر اساس نقاط مر کزی و الویت بندی صورت می پذیرد. بررسی های سازمان یونسکو از طرح مکانیابی فضاهای آموزشی که در سال 1985 در کشور مالزی به انجام رسیده است نشان می دهد، این اقدام بسیار مفید بوده است ومعادل 30% کل بودجه عمرانی آموزش و پرورش برای کشور مالزی صرفه جویی داشته است (قربانی ،1377، ص4). دهستان کنار سر شهرستان رشت دارای 10 نقطه روستایی است و دارای مراکز آموزشی در مقاطع ابتدایی و راهنمایی می باشد با توجه به میزان جمعیت دهستان حدود 1470000نفر هستند و تعداد دانش آموزان نیز 360 نفر است حال این سوال مطرح می شود که آیا مدارس فوق برای دانش آموزان مناسب است در این تحقیق، محقق در نظر دارد تا به بررسی مراکز آموزشی دهستان کنار سر بپردازد .

1-2- سوال تحقیق

1- توزیع مکانی خدمات آموزشی در دهستان کنار سر چگونه است ؟

1-3- هدف تحقیق

     این تحقیق در پی دستابی به هدف زیراست:

     هدف کلی این تحقیق بررسی توزیع مدارس در روستاهای دهستان کنار سر است

1-4- فرضیه‏ تحقیق

     با توجه به هدف تحقیق فرضیه این تحقیق عبارتند از:

-1- پیشینه تحقیق

     در رابطه با مکانیابی خدمات آموزشی تحقیقات زیادی در کشور صورت گرفته است که می توان با مراجعه به پژوهشکده سازمان آموزش و پرورش به آنها دسترسی یافت که به برخی از آنها اشاره می گردد:

     -آسایش، حسین، برنامه ریزی روستاییدر ایران،137، انتشارات دانشگاه پیام نور، در مبحث مفاهیم وضوابط خدمات عمومی در روستاهای ایران (چه نوع خدمات

خرید فایل متن کامل این پایان نامه : 

 روستایی در کدام روستا) با بهره گرفتن از روشها ومدلهای تعیین مراکز خدمات روستایی در چهارچوب نظری روش های برنامه ریزی خدمات را ارائه نموده است.

     -آسایش، حسین،کارگاه برنامه ریزی روستایی،1380، انتشارات دانشگاه پیام نور، در مبحث الگوهای توزیع بهینه مراکز خدمات عمومی در روستاها، ضوابط مربوط به آموزش وپرورش اشاره نموده است والگوهایی را برای احداث مدارس سه مقطع تحصیلی ارائه نموده است.  

     – سازمان آموزش وپرورش استان کردستان، 1378، مکان یابی فضاهای آموزشی دوره های تحصیلی مختلف در استان کردستان که در آن به عواملی چون جمعیت روستا، روستاهای تحت پوشش جلگه ای ونوع جاده و فاصله تا مرکز دهستان و عامل رشد جمعیت مورد توجه قرار گرفته است .

     – شورای تحقیقات سازمان آموزش وپرورش استان گیلان، 1373، مکان یابی فضاهای آموزشی دوره های تحصیلی مختلف در استان گیلان که در آن به عواملی چون جمعیت روستا، روستاهای تحت پوشش جلگه ای ونوع جاده و فاصله تا مرکز دهستان مورد توجه قرار گرفته ولی در آن به بدون در نظر گرفتن عامل رشد جمعیت مدارس پیشنهادی روستاها مطرح گردیده .

– شورای تحقیقات سازمان آموزش و پرورش استان گیلان، 1383، فضاهای آموزشی مدارس استان گیلان ومقایسه آن با استانداردهای موجود، که در مکانیابی فضاهای آموزشی به عوامل محیطی توجه شده است.

– قدیمی ربانی، محمد علی،1380، عملکرد طرح جامع شهر رشت در رابطه با فضاهای آموزشی،     پایان نامه کارشناسی ارشد،که در آن به نقش و عملکرد طرح جامع شهری در ارتباط با فضاهای آموزشی توجه شده است.

-کریمی، جمیله ، 1384، مکانیابی فضاهای آموزشی در نواحی روستایی بخش حویق شهرستان تالش، پایان نامه کارشناسی ارشدکه با توجه به عوامل جغرافیایی و با بهره گرفتن از انواع مدل ها، الگوهای بهینه خدمات آموزشی ارائه گردیده است.

– قاضی ، حسین، مکانیابی خدمات آموزشی در چهارچوب توسعه روستایی شهرستان شفت، پایان نامه کارشناسی ارشد، که به عواملی مانند فاصله ودسترسی و انواع الگوها ومدل ها تاکید شده است.

2-2 مبانی نظری

2-2-1- نظریه مکان مرکزی

   نظریه مکان مرکزی والتر کریستالر که در سال 1933 در کتاب خود منتشر ساخت تا سال 1950 مورد توجه قرار نگرفت اما از سال 1966 پس از ترجمه وانتشار به زبان انگلیسی، اساس مطالعات شهری – ناحیه ای قرار گرفت .

     در نظریه والتر کریستالر دو عامل مهم به نظر می رسد :

الف ) آستانه کالا وخدمات .

ب) محدوده ی بازار فروش کالا وخدمات.

مراکز مختلف نظام سکونتگاهی تنها از طریق نوع وتعداد کارکردها وخدمات و میزان اشتغال وجمعیت و فروش کالا وخدمات شناخته وتبیین می شوند. در نظریه کریستالر عامل هزینه حمل و نقل وآمد و شد برای دریافت خدمات از موارد تعیین کننده می باشد بنابراین مصرف کنندگان برای در یافت خدمات حداقل مسافت را برای دریافت آن در نظر می گیرند بنا بر آنچه واضح است علاوه بر هزینه حمل ونقل مدت زمان صرف شده نیز از عوامل اصلی در عدم مراجعه به مکان مرکزی دورتر خواهد بود. در یک جامعه روستایی، یا شهر کوچک تقاضا محدود است، در حالی که در جامعه بزرگ شهری، تقاضا بیشتر و در نتیجه نیازهای تخصصی نیز مطلوب تر عرضه می گردد تکنولوژی حمل ونقل نیز به نحوی شکل گیری نظام سلسله مراتبی را تحت تاثیر قرار می دهد به گونه ای که حمل ونقل سریع وارزان ممکن است مصرف کنندگان خدمات را از مراجعه به مراکز کوچک تر منصرف سازد تا به خدمات بهتر وتخصصی تر دست یابند (شکوئی،1383، صص381-379). واین همان نکته ای است که در مواجهه با دستیابی به امکانات وخدمات آموزشی بهتر وبیشتر در روستاهای پیرامونی شهر رشت با آن مواجه هستیم.

   مفهوم حوزه نفوذ در نظریه مکان مرکزی، حداکثر فاصله ای است که یک بر خوردار از خدمات تمایل به طی آن دارد. نظریه کریستالر در بیشتر شاخه های جغرافیای انسانی– فرهنگی تاثیرات عمیق علمی داشته است وامروزه در سراسر دنیا نظریه مکان مرکزی در شاخه های مختلف جغرافیا و بر نامه ریزی های اقتصادی مورد استفاده قرار می گیرد. در حوزه نفوذ به مکانهای مرکزی به سه عامل عمده موثر می توان اشاره نمود که عبارتنداز:

• ویژگیهای فردی: سن، جنس، درآمدومیزان تحصیلات که پایگاه اجتماعی – اقتصادی فرد را تعیین می کند افرادی که پایگاه اجتماعی– اقتصادی بالاتری دارند برای دریافت خدمات فاصله های بسیاری را می پیمایند در حالی که طبقات کم درآمد نزدیکترین مراکز خدماتی را انتخاب می نمایند تا هزینه آمدوشد بیشتری نپردازند.
• تصویر ذهنی : حرکت مصرف کنندگان، تحت تاثیر بعضی تصویر های ذهنی که حاصل تجربه ی قبلی آنهاست قرار می گیرد، مثل وسیله ی حرکت، مدت آمدوشد وهزینه ی کلی.

3- فضای رفتاری : در هر زمانی، فضای رفتاری فرد، تحت تاثیر اطلاعاتی که در مورد ساخت سلسله مراتب مکانهای مرکزی ازطریق تجربیات شخصی یا منابع دیگر کسب کرده است، قرار می گیرد. گفتنی است توانایی مکان برای جلب رضایت مشتریان از نظر نوع وکیفیت خدمات، به تعداد تاسیسات وکارکردهای مرکزی آن مکان بستگی دارد( شکوئی،1383، صص386-385).