توسعه پایدار[1] و مستمر هر کشوری وابسته به پایداری نظام کشاورزی آن کشور بوده و به معنی ارائه راه حل­هایی در مقابل الگوهای فانی كالبدی، اجتماعی و اقتصادی توسعه می باشد كه بتواند از بروز مسایلی همچون نابودی منابع طبیعی، تخریب سامانه­های زیستی، آلودگی جهانی، تغییر اقلیم، افزایش بی رویه جمعیت، بی عدالتی و پایین آمدن كیفیت زندگی انسانها در حال و آینده جلوگیری كند. بنابراین توسعه پایدار تحولی است مواجه با تامین نیازهای امروزی بدون از بین بردن قابلیت ­های نسل آینده در تامین نیازهایشان. در واقع یک تحول، زمانی پایدار است كه محافظ محیط و مولد فرصتها باشد (بدرقه و همكاران، 1389).

بررسی منابع و تحقیقات نشان می­دهد، به منظور سنجش پایداری می­بایست به یک اصل مهم و اساسی توجه کرد و آن این است که باید شاخص ­های مناسب و پوشش دهنده ابعاد مختلف پایداری کشاورزی را شناسایی نمود، شاخص ­هایی که روایی و پایایی لازم را در این زمینه داشته باشند (تقدیس و بسحاق، 1391). هم اکنون برای سنجش و ارزیابی میزان پایداری در ابعاد مختلف، روش­ها و مدل­های گوناگونی وجود دارد و در این پژوهش از روش تاپسیس استفاده شده است که این روش از مدل­های تصمیم ­گیری کاربردی می­باشند.

نتایج پژوهش می ­تواند تغییرات زیادی را در رهیافت­ها، سیاست­ها و راهکارهای بخش­های گوناگون اقتصادی، اجتماعی و سیستم کشاورزی و وزارت جهاد کشاورزی و تحقیق و ترویج کشاورزی و سایر سازمان­های مرتبط با توسعه­کشاورزی و توسعه­روستایی در راستای دستیابی به توسعه پایدار کشاورزی ایجاد کند و همینطور آگاهی و حساسیت روزافزون کارشناسان و مردم را نسبت به ضرورت ایجاد تغییرات نشان ­دهد.

1-2- بیان مسئله

       در سال­های اخیر، نگرانی­هایی در سطح جهان درباره عواقب و اثرات برخی از فعالیت­های کشاورزی بر محیط­زیست و جامعه ابراز شده است. این نگرانی­ها، بسیاری از محققین را برآن داشته تا به فعالیت­های کشاورزی چه در کشورهای صنعتی و چه در کشورهای در حال توسعه نگاهی عمیق­تر و دقیق­تر داشته باشند و تنگناهای تکنیکی و اجتماعی را بهتر تشخیص دهند و راه ­هایی را برای مقابله با مشکلات ناشی از کشاورزی عرضه کنند. (داودی و مقصودی، 1390).

در شرایطی که هر سال جمعیت کشور و تقاضا برای مواد غذایی رو به افزایش است، حفظ و پایداری منابع طبیعی تولید کننده مواد غذایی امری ضروری و یک وظیفه ملی بوده و پایداری منابع زراعی یک اصل مهم در کشاورزی پایدار متکی بر روش­هایی است که در آن سموم و کودهای شیمیایی و به مقدار کم و به طور بهینه استفاده ­شود(صدیقی و روستا،1381).

در واقع کشاورزی پایدار در برابر مساله عمده­ای که در کشاورزی متعارف وجود دارد، مطرح شده است و آن ناپایداری کشاورزی متعارف می­باشد. با توجه به نگرانی­های موجود باید زمینه را جهت حرکت، به سوی نظام­های کشاورزی پایدار فراهم کرد. نظام پایدار در کشاورزی در حقیقت نوعی راهبرد مدیریتی است که بتواند کشاورز را در انتخاب صحیح ارقام و واریته­های مورد کشت، حاصلخیزی خاک، اجرای روش­های مناسب شخم، در توالی قرار دادن مناسب گیاهان برای کاهش هزینه­ های مربوط به نهاده­های مصرفی، به حداقل رساندن اثرات سوء بر محیط زیست، تامین پایداری در تولید و ایجاد سودآوری یاری نماید (کلانتری و همکاران، 1388). کشاورزی پایدار در جواب

توسعه پایدار[1] و مستمر هر کشوری وابسته به پایداری نظام کشاورزی آن کشور بوده و به معنی ارائه راه حل­هایی در مقابل الگوهای فانی كالبدی، اجتماعی و اقتصادی توسعه می باشد كه بتواند از بروز مسایلی همچون نابودی منابع طبیعی، تخریب سامانه­های زیستی، آلودگی جهانی، تغییر اقلیم، افزایش بی رویه جمعیت، بی عدالتی و پایین آمدن كیفیت زندگی انسانها در حال و آینده جلوگیری كند. بنابراین توسعه پایدار تحولی است مواجه با تامین نیازهای امروزی بدون از بین بردن قابلیت ­های نسل آینده در تامین نیازهایشان. در واقع یک تحول، زمانی پایدار است كه محافظ محیط و مولد فرصتها باشد (بدرقه و همكاران، 1389).

بررسی منابع و تحقیقات نشان می­دهد، به منظور سنجش پایداری می­بایست به یک اصل مهم و اساسی توجه کرد و آن این است که باید شاخص ­های مناسب و پوشش دهنده ابعاد مختلف پایداری کشاورزی را شناسایی نمود، شاخص ­هایی که روایی و پایایی لازم را در این زمینه داشته باشند (تقدیس و بسحاق، 1391). هم اکنون برای سنجش و ارزیابی میزان پایداری در ابعاد مختلف، روش­ها و مدل­های گوناگونی وجود دارد و در این پژوهش از روش تاپسیس استفاده شده است که این روش از مدل­های تصمیم ­گیری کاربردی می­باشند.

نتایج پژوهش می ­تواند تغییرات زیادی را در رهیافت­ها، سیاست­ها و راهکارهای بخش­های گوناگون اقتصادی، اجتماعی و سیستم کشاورزی و وزارت جهاد کشاورزی و تحقیق و ترویج کشاورزی و سایر سازمان­های مرتبط با توسعه­کشاورزی و توسعه­روستایی در راستای دستیابی به توسعه پایدار کشاورزی ایجاد کند و همینطور آگاهی و حساسیت روزافزون کارشناسان و مردم را نسبت به ضرورت ایجاد تغییرات نشان ­دهد.

1-2- بیان مسئله

       در سال­های اخیر، نگرانی­هایی در سطح جهان درباره عواقب و اثرات برخی از فعالیت­های کشاورزی بر محیط­زیست و جامعه ابراز شده است. این نگرانی­ها، بسیاری از محققین را برآن داشته تا به فعالیت­های کشاورزی چه در کشورهای صنعتی و چه در کشورهای در حال توسعه نگاهی عمیق­تر و دقیق­تر داشته باشند و تنگناهای تکنیکی و اجتماعی را بهتر تشخیص دهند و راه ­هایی را برای مقابله با مشکلات ناشی از کشاورزی عرضه کنند. (داودی و مقصودی، 1390).

در شرایطی که هر سال جمعیت کشور و تقاضا برای مواد غذایی رو به افزایش است، حفظ و پایداری منابع طبیعی تولید کننده مواد غذایی امری ضروری و یک وظیفه ملی بوده و پایداری منابع زراعی یک اصل مهم در کشاورزی پایدار متکی بر روش­هایی است که در آن سموم و کودهای شیمیایی و به مقدار کم و به طور بهینه استفاده ­شود(صدیقی و روستا،1381).

در واقع کشاورزی پایدار در برابر مساله عمده­ای که در کشاورزی متعارف وجود دارد، مطرح شده است و آن ناپایداری کشاورزی متعارف می­باشد. با توجه به نگرانی­های موجود باید زمینه را جهت حرکت، به سوی نظام­های کشاورزی پایدار فراهم کرد. نظام پایدار در کشاورزی در حقیقت نوعی راهبرد مدیریتی است که بتواند کشاورز را در انتخاب صحیح ارقام و واریته­های مورد کشت، حاصلخیزی خاک، اجرای روش­های مناسب شخم، در توالی قرار دادن مناسب گیاهان برای کاهش هزینه­ های مربوط به نهاده­های مصرفی، به حداقل رساندن اثرات سوء بر محیط زیست، تامین پایداری در تولید و ایجاد سودآوری یاری نماید (کلانتری و همکاران، 1388). کشاورزی پایدار در جواب نگرانی­های محیطی و اثرات کشاورزی سنتی بوجود آمده است (Walter,2006). این موارد باعث شده تا در طی دهه­های گذشته آگاهی فزاینده­ای نسبت به نامناسب بودن کشاورزی متعارف پدید آید و کوشش­های فراوانی در زمینه ­های تحقیقاتی، ترویجی و سیاستگذاری کشاورزی برای دستیابی به یک نظام پایدار در کشاورزی صورت گیرد (کوچکی وهمکاران، 1386).

از آن­جا که توسعه پایدار کشاورزی به معنای ایجاد تحولی کیفی و بنیادی در ساختار کشاورزی موکول به شناخت و نهادمندی نظام­های بهره ­برداری بهینه و مناسب می­باشد، بدیهی است که شناخت وضعیت پایداری نظام زراعی باعث می­ شود که از وضعیت موجود به وضعیت مطلوب نزدیک­تر شویم. بررسی و ارزیابی عملکرد نظام زراعی و شناسایی نقاط قوت و ضعف آن­ها در دستیابی به توسعه کشاورزی پایدار کمک خواهد نمود و بر این اساس می­توان راه­کارها و برنامه­ ریزی متناسب و منطقی در قبال دستیابی نظام­های زراعی شالیکاری به کشاورزی پایدار فراهم ساخت. چرا که برای پی­ریزی مطمئن­تر مسئله­ پایدارسازی، ارزیابی و شناخت علمی پایداری نظام­های بهره­برداری، ابعاد اصلی آن، عوامل مرتبط با آن و ترسیم وضعیت مطلوب و انتخاب مناسب­ترین راه ­های ممکن برای حرکت از وضع موجود به وضع مطلوب ضروری است (ایروانی و دربان آستانه،1383).

استان گیلان یکی از مهم­ترین مناطق برنج­خیز کشورمان است که شالیکاری زراعت عمده آن محسوب می­ شود نتایج این تحقیق می ­تواند به برنامه­ ریزان و نهادهای اجرایی مربوطه کمک کند که به یکی از سیاست­های بخش کشاورزی که پایداری آن است دست یابند.

1-3- اهمیت و ضرورت تحقیق

از جمله بخش­هایی که در توسعه کشورها و مناطق همواره مدنظر است، بخش کشاورزی است که به دلیل تامین نیازهای غذایی کشور، از اهمیت بالایی برخوردار است. این در حالی است که در سال­های اخیر، مشکلات و معضلات روستاهای کشور باعث مهاجرت بی­رویه، فقر گسترده، بیکاری فزاینده، ضایعات بالای محصولات کشاورزی وکاهش درآمد روستاییان در مناطق روستایی شده است (رهنما، 1385). دستیابی به توسعه پایدار نیازمند برنامه­ ریزی و مدیریتی هم­جهت با پتانسیل­های موجود در منطقه می­باشد (پناهی­فر و همکاران، 1388). توسعه کشاورزی بدون نگرش پایداری به آن موجب بروز مشکلاتی گردیده است که مصرف بی­رویه­ی مواد شیمیایی و تخریب محیط زیست از عمده­ترین آنهاست (پیشرو و همکاران، 1388).

امروزه همه معتقدند که برای کشاورزی متعارف به سبب زیان­ها و صدماتی که به محیط زیست و منابع پایه وارد می­ کند باید جایگزین مناسبی یافت که همان کشاورزی پایدار است (علایی و همکاران، 1387). انسان نیازمند دستیابی به نظام­هایی است که ضمن برخورداری از پویایی اقتصادی، بتواند موجب بهبود وضعیت محیط زیست و استفاده بهینه از منابع موجود شده و همچنین در تامین نیازهای غذایی انسان و در ارتقاء کیفیت زندگی جوامع بشری نقش بسزایی داشته باشد. نظام کشاورزی پایدار در واقع یک نظام سودمند، مستمر و متکی بر حفظ منابع طبیعی می­باشد. این شیوه کشاورزی، اقتصادی­ترین و در عین حال سودمندترین نحوه استفاده از انرژی­های طبیعی و تبدیل آن به محصولات کشاورزی، بدون تخریب کیفیت خاک و کیفیت محیط زیست را توصیه می­ کند. این روش کشاورزی دیدگاهی فراتر از اقتصاد تولید صرف دارد به طوری که در آن همبستگی بین اقتصاد تولید، ثبات اکولوژیک و کیفیت زیست محیطی به صورت جامع نگریسته می­ شود (عادلی ساردوئی و همکاران،1390).

مقالات و پایان نامه ارشد

 نگرانی­های محیطی و اثرات کشاورزی سنتی بوجود آمده است (Walter,2006). این موارد باعث شده تا در طی دهه­های گذشته آگاهی فزاینده­ای نسبت به نامناسب بودن کشاورزی متعارف پدید آید و کوشش­های فراوانی در زمینه ­های تحقیقاتی، ترویجی و سیاستگذاری کشاورزی برای دستیابی به یک نظام پایدار در کشاورزی صورت گیرد (کوچکی وهمکاران، 1386).

از آن­جا که توسعه پایدار کشاورزی به معنای ایجاد تحولی کیفی و بنیادی در ساختار کشاورزی موکول به شناخت و نهادمندی نظام­های بهره ­برداری بهینه و مناسب می­باشد، بدیهی است که شناخت وضعیت پایداری نظام زراعی باعث می­ شود که از وضعیت موجود به وضعیت مطلوب نزدیک­تر شویم. بررسی و ارزیابی عملکرد نظام زراعی و شناسایی نقاط قوت و ضعف آن­ها در دستیابی به توسعه کشاورزی پایدار کمک خواهد نمود و بر این اساس می­توان راه­کارها و برنامه­ ریزی متناسب و منطقی در قبال دستیابی نظام­های زراعی شالیکاری به کشاورزی پایدار فراهم ساخت. چرا که برای پی­ریزی مطمئن­تر مسئله­ پایدارسازی، ارزیابی و شناخت علمی پایداری نظام­های بهره­برداری، ابعاد اصلی آن، عوامل مرتبط با آن و ترسیم وضعیت مطلوب و انتخاب مناسب­ترین راه ­های ممکن برای حرکت از وضع موجود به وضع مطلوب ضروری است (ایروانی و دربان آستانه،1383).

استان گیلان یکی از مهم­ترین مناطق برنج­خیز کشورمان است که شالیکاری زراعت عمده آن محسوب می­ شود نتایج این تحقیق می ­تواند به برنامه­ ریزان و نهادهای اجرایی مربوطه کمک کند که به یکی از سیاست­های بخش کشاورزی که پایداری آن است دست یابند.

1-3- اهمیت و ضرورت تحقیق

از جمله بخش­هایی که در توسعه کشورها و مناطق همواره مدنظر است، بخش کشاورزی است که به دلیل تامین نیازهای غذایی کشور، از اهمیت بالایی برخوردار است. این در حالی است که در سال­های اخیر، مشکلات و معضلات روستاهای کشور باعث مهاجرت بی­رویه، فقر گسترده، بیکاری فزاینده، ضایعات بالای محصولات کشاورزی وکاهش درآمد روستاییان در مناطق روستایی شده است (رهنما، 1385). دستیابی به توسعه پایدار نیازمند برنامه­ ریزی و مدیریتی هم­جهت با پتانسیل­های موجود در منطقه می­باشد (پناهی­فر و همکاران، 1388). توسعه کشاورزی بدون نگرش پایداری به آن موجب بروز مشکلاتی گردیده است که مصرف بی­رویه­ی مواد شیمیایی و تخریب محیط زیست از عمده­ترین آنهاست (پیشرو و همکاران، 1388).

امروزه همه معتقدند که برای کشاورزی متعارف به سبب زیان­ها و صدماتی که به محیط زیست و منابع پایه وارد می­ کند باید جایگزین مناسبی یافت که همان کشاورزی پایدار است (علایی و همکاران، 1387). انسان نیازمند دستیابی به نظام­هایی است که ضمن برخورداری از پویایی اقتصادی، بتواند موجب بهبود وضعیت محیط زیست و استفاده بهینه از منابع موجود شده و همچنین در تامین نیازهای غذایی انسان و در ارتقاء کیفیت زندگی جوامع بشری نقش بسزایی داشته باشد. نظام کشاورزی پایدار در واقع یک نظام سودمند، مستمر و متکی بر حفظ منابع طبیعی می­باشد. این شیوه کشاورزی، اقتصادی­ترین و در عین حال سودمندترین نحوه استفاده از انرژی­های طبیعی و تبدیل آن به محصولات کشاورزی، بدون تخریب کیفیت خاک و کیفیت محیط زیست را توصیه می­ کند. این روش کشاورزی دیدگاهی فراتر از اقتصاد تولید صرف دارد به طوری که در آن همبستگی بین اقتصاد تولید، ثبات اکولوژیک و کیفیت زیست محیطی به صورت جامع نگریسته می­ شود (عادلی ساردوئی و همکاران،1390).

موضوعات: بدون موضوع  لینک ثابت


فرم در حال بارگذاری ...