کشاورزی یکی از بخش­های اقتصادی کشور است که تأمین­کننده سهم مهمی از تولید ناخالص داخلی، اشتغال، نیازهای غذایی، صادرات غیرنفتی و نیاز صنایع است. توسعه بخش کشاورزی، پیش­شرط ضروری توسعه اقتصادی کشور است و تا زمانی که موانع توسعه در این بخش برطرف نشود، سایر بخش­ها نیز به شکوفایی و توسعه دست نخواهد یافت (شریفی و عادلی، 1390). علاوه بر این كشورهای در حال توسعه معمولاً با كمبود سرمایه، كه از مهم­ترین منابع تولید محسوب می­ شود، مواجهند. سایر منابع تولیدی در این كشورها ممكن است فراوان باشد ولی به­ دلیل عدم استفاده بهینه اتلاف می­ شود كه نتیجه این امر بهره­وری پایین آن­هاست. لذا، برای این كشورها مهم خواهد بود كه در راستای توسعه و پیشرفت، سرمایه محدودشان را طوری تخصیص دهند كه اولاً سبب به­كارگیری بهینه سایر عوامل تولیدی و افزایش بهره­وری آن­ها گردد، ثانیاً منابع تولیدی در راستای تولید محصولاتی به­كار گرفته شود كه دارای مزیت نسبی[1] منطقه­ای و ملی باشند (کرباسی و رستگاری­پور، 1388). امروزه بحث مطالعه و تعیین مزیت نسبی محصولات کشاورزی به دلیل اهمیت آن در برنامه­ ریزی و سیاست­گذاری­های بلندمدت کشورها شدت یافته است. در ایران نیز این موضوع در سال­های اخیر توجه تعداد زیادی از محققان اقتصاد کشاورزی را به خود جلب کرده است (عین­اللهی احمدآبادی، 1388). مزیت نسبی که در ارتباط با تجارت بین­الملل مطرح می­باشد، بدان معناست که چنانچه کشوری یک کالا را نسبت به دیگر کالاها ارزان­تر تولید نماید، این کشور در تولید چنین کالایی مزیت نسبی دارد، بنابراین با وارد شدن به صحنه تجارت جهانی می ­تواند از صدور کالاهایی که در آن مزیت نسبی دارد، منتفع شود. اما آنچه که در اینجا بدان توجه نشده، آن است که، وجود مزیت نسبی در زمینه تولید کالا یا کالاهایی، شرط کافی برای انتفاع از تجارت بین­الملل نیست، بلکه پس از مرحله تولید، مقولات و عواملی مطرح است که امکان استفاده از مزیت­های نسبی تولیدی را تحت تأثیر قرار می­دهند. بنابراین برای رفع مشکل فوق، مزیت نسبی را در عمل بایستی چنین تعریف نمود، که مزیت نسبی عبارت است از توانایی یک کشور در تولید و صدور کالایی با هزینه­ای ارزان­تر. به­ طور کلی مزیت نسبی، به مزیت نسبی در تولید و مزیت نسبی در صادرات قابل تقسیم است. تمرکز این مطالعه بر روی مزیت نسبی تولید است. مزیت نسبی تولید یک محصول کاربرد دوگانه­ای دارد. محاسبه مزیت نسبی تولید یک محصول قبل از تولید آن، معیاری برای ارزیابی سودآوری اجتماعی این فعالیت تولیدی در اختیار ما قرار خواهد داد و محاسبه مزیت نسبی پس از انجام پروژه و فعالیت، بررسی تصمیمات و سیاست­های موجود را برای ما ممکن می­سازد (مهدی­پور و همکاران، 1385).

 -2- بیان مسأله

1-3- اهمیت و ضرورت

دنیای امروز دنیای رقابت اقتصادی است و هر كشوری برای حفظ سیادت و استقلال سیاسی و اقتصادی خود ناگزیر است در طراحی برنامه­ های اقتصادی دقیق و فراگیر عمل كند. شناسایی مزیت­های نسبی بخش­های مختلف اقتصادی در مناطق و استان­های كشور برای برنامه­ ریزی­های اقتصادی مفید و لازم می­باشد؛ به­ویژه در زمان حاضر كه مسأله جهانی شدن تجارت و عضویت یا عدم عضویت كشور در سازمان تجارت جهانی مطرح است، اهمیت شناسایی مزیت­های نسبی بیش­تر شده است (نجفی و میرزایی، 1382).

از این­رو با توجه به ضرورت موضوع و هم­چنین کمبود تحقیقات صورت گرفته در این زمینه در منطقه مورد مطالعه این پژوهش با هدف بررسی مزیت نسبی کشت دوم در اراضی شالیکاری شهرستان رودبار انجام شده است.

1-4- اهداف تحقیق

1-4-1- هدف کلی

خرید فایل متن کامل این پایان نامه : 

هدف کلی این تحقیق، بررسی مزیت نسبی کشت دوم در اراضی شالیکاری شهرستان رودبار است.

1-4-2- اهداف اختصاصی

1-5- سؤالات تحقیق

1-5-1- سؤال اصلی

 1-5-2- سؤالات فرعی

1. آیا کشت گندم و جو بعد از برداشت برنج در شهرستان رودبار دارای مزیت نسبی است؟
2. آیا منافع اجتماعی حاصل از کشت دوم در برنجکاری شهرستان در کشت گندم بیشتر از جو است؟

1-6- محدوده تحقیق

1-6-1- محدوده زمانی

تحقیق حاضر از نظر زمانی در سال زراعی 92-1391 انجام شده است.

1-6-2- محدوده مکانی

تحقیق حاضر از نظر مکانی در شهرستان رودبار انجام شده است.

1-6-3- محدوده موضوعی

محدوده موضوعی تحقیق در حیطه مطالعات اقتصاد و توسعه کشاورزی می­باشد.

1-7- تعریف مفاهیم

مزیت نسبی: مزیت نسبی تعاریف متعددی دارد از جمله توان خاص یک کشور در تولید ارزان­تر یک محصول یا خدمت در مقایسه با دیگر محصولات و خدمات. این تعریف از جنبه تصمیم داخلی تولید کالا در هر کشوری می ­تواند مورد استفاده قرار گیرد اما تعریف کلی­تری نیز برای مزیت نسبی وجود دارد که علاوه بر عوامل تولید به عوامل بازار نیز توجه دارد. در این تعریف مزیت نسبی شامل عوامل تولید و بازار می­باشد. در زمینه تولید عواملی مثل نیروی کار، زمین، آب، سرمایه و تکنولوژی و غیره اهمیت دارند و در زمینه صادرات عواملی مثل بسته بندی، حمل و نقل، بیمه، بازاریابی و تبلیغات در ایجاد مزیت نسبی مؤثرند (یزدانی و همکاران، 1385).

هزینه منابع داخلی^[3]: هزینه فرصت از دست رفته واقعی منابع داخلی است كه صرف تولید یک كالا برحسب قیمت­های جهانی می­ شود. اگر معیار فوق كمتر از یک به­دست آید نشان­دهنده سودآوری و رقابت­پذیر بودن آن كالا و اگر مقدار آن بزرگتر از یک محاسبه شود حاكی از نبود مزیت نسبی كالا در مرحله تولید در داخل كشور می­باشد (حفاراردستانی و طوسی، 1389).

شاخص نسبت هزینه به منافع اجتماعی^[4]: معیار هزینه- منفعت اجتماعی در واقع یک نسبت هزینه- فایده است که فعالیتی را از نظر وضعیت اجتماعی آن مورد ارزیابی قرار می­دهد. در صورت این نسبت، همه هزینه­ های یک فعالیت برحسب هزینه­ های فرصتی آن­ها آورده می­ شود. مخرج این نسبت، شامل ارزش جهانی محصول برحسب پول داخلی است. چنانچه این نسبت بزرگتر از 1 باشد، حاکی از نداشتن مزیت و چنانچه کوچکتر از 1 باشد نشان­دهنده مزیت نسبی در تولید آن فعالیت است (عین­اللهی احمدآبادی، 1388).

شاخص سود خالص اجتماعی[5]: معیار سودآوری خالص اجتماعی یکی از دیگر معیارهایی است که سود (یا زیان) خالص اجتماعی فعالیتی را اندازه ­گیری می­ کند. اگر قیمت­های سایه­ای برای عوامل و محصولات در نظر گرفته شده باشند و همه اثرات خارجی روی اقتصاد داخلی نیز با ارزش­گذاری اجتماعی در معیار لحاظ شده باشند، آن گاه سودآوری خالص اجتماعی، منفعت (یا زیان) خالص مربوط به یک فعالیت است. در این معیار از ارزش جهانی محصول (برحسب پول داخلی)، کل هزینه­ های تجاری (شامل مواد اولیه و کالاهای واسطه­ای) و داخلی (شامل نیروی کار، سرمایه و نهاده­های غیرتجاری) تولید محصول کسر و سودآوری خالص اجتماعی فعالیت محاسبه می­ شود. مثبت بودن این معیار نشان­دهنده موجه بودن فعالیت و منفی بودن آن حاکی از یک زیان اجتماعی در تولید آن است (همان).