در این بخش پس از طرح كلیاتی از مسئله بازشناسی چهره، با تمركز بر مسئله طبقه بندها به بیان برخی چالشهای موجود در این زمینه پرداخته شده است. در ادامه با برشمردن یک سری مزایای ذاتی شبكه های عصبی مبتنی بر الگوریتم رزونانس تطبیقی، ایده كاربرد آنها در بازشناسی چهره، جهت رفع نقایص موجود مطرح و در انتها جمع بندی مطالب فصل ارائه شده است.

2-1- بازشناسی چهره

بازشناسی چهره در یک جمله بدین صورت تعریف می شود: اخذ تصویر چهره و شناسایی آن با توجه به نمونه‌هایی كه قبلاً به سیستم آموزش داده شده است. تحقیقات در زمینه بازشناسی چهره دارای قدمتی در حدود نیم قرن می باشد. هر ساله تعداد مقالات علمی كه در این زمینه منتشر می شود، افزایش یافته و هر یک سعی در ارائه روشی بادرصد صحت كلاسه بندی بالاتر دارند. از آنجا كه این موضوع با رشته های علمی فراوانی ارتباط دارد، محققین با دیدگاه ها و انگیزه های گوناگون، از جمله روانشناسان، متخصصان در زمینه‌های بازشناسی الگو، شبكه های عصبی، بینایی ماشین و … به آن علاقه فراوان نشان می دهند.

مطالعات ابتدایی دراین زمینه مربوط به كارهای روانشناسان در دهه 1950 میلادی است. تحقیقات فنی و مهندسی در این باب یک دهه بعد، آغاز شد. اما ایده بازشناسی خودكار چهره توسط ماشین در دهه 1970 میلادی توسط كاناده[1] و كلی[2] مطرح گردید [53]. در سالهای نخست تحقیقات صورت گرفته با بهره گرفتن از تصاویر دوبعدی بوده است. اخیراً با پیشرفت تكنولوژی امكان تصویربرداری سه بعدی نیز فراهم شده و زمینه تحقیقات گسترده ای را گشوده شده است.

به طور كلی روش های بازشناسی چهره را می توان به سه دسته تقسیم نمود:

الف) روش های مبتنی بر ویژگیهای محلی

ب) روش های كل نگر

در این دست از متدها از اطلاعات كل تصویر چهره استفاده می شود. برای استخراج ویژگیهای تفكیک كننده چهره افراد مختلف، تكنیكهای آماری به كار برده می شوند. برخی از معروفترین و كارآمدترین این روشها به قرار ذیل می باشند:

– روش آنالیز مولفه های اساسی[3] 

– روش آنالیز مؤلفه های مستقل[4] 

– روش آنالیز تفكیک كننده خطی[5] 

ج) روش‌های هیبرید

این روشها بیشترین شباهت را به سیستم ادراك انسانی داشته و به شكل تركیبی از دو روش پیشین می باشند. نتایج تحقیقات عملكرد بهتر این روش نسبت به دو

در این بخش پس از طرح كلیاتی از مسئله بازشناسی چهره، با تمركز بر مسئله طبقه بندها به بیان برخی چالشهای موجود در این زمینه پرداخته شده است. در ادامه با برشمردن یک سری مزایای ذاتی شبكه های عصبی مبتنی بر الگوریتم رزونانس تطبیقی، ایده كاربرد آنها در بازشناسی چهره، جهت رفع نقایص موجود مطرح و در انتها جمع بندی مطالب فصل ارائه شده است.

2-1- بازشناسی چهره

بازشناسی چهره در یک جمله بدین صورت تعریف می شود: اخذ تصویر چهره و شناسایی آن با توجه به نمونه‌هایی كه قبلاً به سیستم آموزش داده شده است. تحقیقات در زمینه بازشناسی چهره دارای قدمتی در حدود نیم قرن می باشد. هر ساله تعداد مقالات علمی كه در این زمینه منتشر می شود، افزایش یافته و هر یک سعی در ارائه روشی بادرصد صحت كلاسه بندی بالاتر دارند. از آنجا كه این موضوع با رشته های علمی فراوانی ارتباط دارد، محققین با دیدگاه ها و انگیزه های گوناگون، از جمله روانشناسان، متخصصان در زمینه‌های بازشناسی الگو، شبكه های عصبی، بینایی ماشین و … به آن علاقه فراوان نشان می دهند.

مطالعات ابتدایی دراین زمینه مربوط به كارهای روانشناسان در دهه 1950 میلادی است. تحقیقات فنی و مهندسی در این باب یک دهه بعد، آغاز شد. اما ایده بازشناسی خودكار چهره توسط ماشین در دهه 1970 میلادی توسط كاناده[1] و كلی[2] مطرح گردید [53]. در سالهای نخست تحقیقات صورت گرفته با بهره گرفتن از تصاویر دوبعدی بوده است. اخیراً با پیشرفت تكنولوژی امكان تصویربرداری سه بعدی نیز فراهم شده و زمینه تحقیقات گسترده ای را گشوده شده است.

به طور كلی روش های بازشناسی چهره را می توان به سه دسته تقسیم نمود:

الف) روش های مبتنی بر ویژگیهای محلی

ب) روش های كل نگر

در این دست از متدها از اطلاعات كل تصویر چهره استفاده می شود. برای استخراج ویژگیهای تفكیک كننده چهره افراد مختلف، تكنیكهای آماری به كار برده می شوند. برخی از معروفترین و كارآمدترین این روشها به قرار ذیل می باشند:

– روش آنالیز مولفه های اساسی[3] 

– روش آنالیز مؤلفه های مستقل[4] 

– روش آنالیز تفكیک كننده خطی[5] 

ج) روش‌های هیبرید

این روشها بیشترین شباهت را به سیستم ادراك انسانی داشته و به شكل تركیبی از دو روش پیشین می باشند. نتایج تحقیقات عملكرد بهتر این روش نسبت به دو روش قبل را نشان داده       است [59].

از آنجا كه در این پایان نامه از روش آنالیز مؤلفه های اساسی، استفاده شده، درادامه با تفصیل بیشتری مورد بررسی قرار گرفته است.

1-2-1- تعبیر و مفهوم بردار چهره

تصویر دو بعدی چهره را می توان به صورت یک بردار یک بعدی در نظر گرفت. اگر عرض وطول تصویر به صورت h و w در نظر گرفته شود، این بردار دارای h×w مولفه خواهد بود. چگونگی انجام این كار در شكل 1-1 نشان داده شده است.

2-2-1- مفهوم فضای چهره

بردار چهره معرفی شده در 1-2-1 را می توان به صورت یک نقطه در فضای h ×w بعدی در نظر گرفت كه این فضا ، فضای تصویر نامیده می شود. از آنجایی كه ساختار چهره ها به لحاظ كلی شبیه به یكدیگر می باشند، تمامی چهره ها منحصر به ناحیه ای محدود در این فضای خواهند شد. بنابراین فضای مذکور، یک فضای بهینه جهت توصیف افتراق چهره ها نمی باشد. در این جا هدف ایجاد یک فضای جدید به صورتی است كه بتواند با ابعاد كمتر و به صورت موثرتر این كار را انجام دهد (فضای چهره[1]). تفاوت روش های مختلف مبتنی بر ظاهر، در چگونگی ایجاد فضای چهره می باشد. در PCA ، بردارهای پایه در فضای چهره باید طوری انتخاب شوند كه در صورت تصویر شدن نمونه ها بر بردارهای پایه، تفاوت نمونه ها بیشینه گردد.این بردارهای پایه در فضای چهره، مولفه‌های اساسی نامیده می شوند. در شكل 1-2 یک نمونه از فضای دو بعدی به همراه مولفه های اساسی آن نشان داده شده است.

[1] – Face space

[1] – Kanade

[2] – Kelly

[3]– Principal Component Analysis

[4] – Independent Component Analysis

[5]– Linear Discriminate Component Analysis

[1] – Multi Layer Perceptron (MLP)

[2] – Support Vector Machine (SVM)

[3] – Online

[4] – Adaptive Resonance Theory

[5]– Genetic Algorithm

 روش قبل را نشان داده       است [59].

از آنجا كه در این پایان نامه از روش آنالیز مؤلفه های اساسی، استفاده شده، درادامه با تفصیل بیشتری مورد بررسی قرار گرفته است.

1-2-1- تعبیر و مفهوم بردار چهره

تصویر دو بعدی چهره را می توان به صورت یک بردار یک بعدی در نظر گرفت. اگر عرض وطول تصویر به صورت h و w در نظر گرفته شود، این بردار دارای h×w مولفه خواهد بود. چگونگی انجام این كار در شكل 1-1 نشان داده شده است.

2-2-1- مفهوم فضای چهره

بردار چهره معرفی شده در 1-2-1 را می توان به صورت یک نقطه در فضای h ×w بعدی در نظر گرفت كه این فضا ، فضای تصویر نامیده می شود. از آنجایی كه ساختار چهره ها به لحاظ كلی شبیه به یكدیگر می باشند، تمامی چهره ها منحصر به ناحیه ای محدود در این فضای خواهند شد. بنابراین فضای مذکور، یک فضای بهینه جهت توصیف افتراق چهره ها نمی باشد. در این جا هدف ایجاد یک فضای جدید به صورتی است كه بتواند با ابعاد كمتر و به صورت موثرتر این كار را انجام دهد (فضای چهره[1]). تفاوت روش های مختلف مبتنی بر ظاهر، در چگونگی ایجاد فضای چهره می باشد. در PCA ، بردارهای پایه در فضای چهره باید طوری انتخاب شوند كه در صورت تصویر شدن نمونه ها بر بردارهای پایه، تفاوت نمونه ها بیشینه گردد.این بردارهای پایه در فضای چهره، مولفه‌های اساسی نامیده می شوند. در شكل 1-2 یک نمونه از فضای دو بعدی به همراه مولفه های اساسی آن نشان داده شده است.

[1] – Face space

[1] – Kanade

[2] – Kelly

[3]– Principal Component Analysis

[4] – Independent Component Analysis

[5]– Linear Discriminate Component Analysis

[1] – Multi Layer Perceptron (MLP)

[2] – Support Vector Machine (SVM)

[3] – Online

[4] – Adaptive Resonance Theory

[5]– Genetic Algorithm

1-1- پیشگفتار

پیدایش اینترنت و وب جهان گستر[1] موجب شده است که در رابطه با هر موضوع قابل تصور، حجم بسیار زیادی از اطلاعات وجود داشته باشد که کاربران[2] بتوانند با بهره گرفتن از آن نیاز اطلاعاتی خود را برطرف سازند. افزایش روز افزون اطلاعات باعث شد که مشکل سربار اطلاعات[3] به وجود آید و کاربران به تنهایی قادر به برطرف کردن نیازهای خود نباشند. . زیرا کاربران مجبور بودند به صورت بر خط[4] تمامی صفحات را جستجو کنند تا بتوانند آن قسمتی را که مورد نیازشان است پیدا کنند. به همین دلیل موتورهای جستجوگر[5] به وجود آمدند تا کاربران بتوانند با بهره گرفتن از آنها بدون نیاز به بررسی تعداد زیادی از صفحات به اطلاعات مورد نظرشان دسترسی پیدا کنند.

1-2- موتورهای جستجوگر

به عبارت دیگر یک موتور جستجوگر وب سایتی است که می­توان از آن برای پیدا کردن صفحات وب استفاده کرد. وقتی کاربر درخواست خود را در قالب کلمات کلیدی وارد موتور جستجوگر می­ کند موتور جستجوگر در بین بیلیون­ها صفحه­ وب جستجو کرده و به کاربر کمک می­ کند اطلاعاتی که به دنبال آن است را بیابد. با بهره گرفتن از این ابزار سرعت و دقت در جستجو بسیار افزایش یافت و کاربران توانستند به سادگی و در کمترین زمان به بهترین نتایج دست یابند.

انواع زیادی از موتورهای جستجوگر توسط کمپانی­های مختلف ساخته شده است که معروف­ترین آنها بینگ[6]، یاهو[7] و گوگل[8] می­باشد (شکل شماره­ 1).

هر موتور جستجوگر راه و روش خود را برای سازمان­دهی اطلاعات دارد، پس نتیجه از یک موتور جستجوگر تا دیگری متفاوت خواهد بود.

1-2-1- موتورهای جستجوگر پیمایشی

1-1- پیشگفتار

پیدایش اینترنت و وب جهان گستر[1] موجب شده است که در رابطه با هر موضوع قابل تصور، حجم بسیار زیادی از اطلاعات وجود داشته باشد که کاربران[2] بتوانند با بهره گرفتن از آن نیاز اطلاعاتی خود را برطرف سازند. افزایش روز افزون اطلاعات باعث شد که مشکل سربار اطلاعات[3] به وجود آید و کاربران به تنهایی قادر به برطرف کردن نیازهای خود نباشند. . زیرا کاربران مجبور بودند به صورت بر خط[4] تمامی صفحات را جستجو کنند تا بتوانند آن قسمتی را که مورد نیازشان است پیدا کنند. به همین دلیل موتورهای جستجوگر[5] به وجود آمدند تا کاربران بتوانند با بهره گرفتن از آنها بدون نیاز به بررسی تعداد زیادی از صفحات به اطلاعات مورد نظرشان دسترسی پیدا کنند.

1-2- موتورهای جستجوگر

به عبارت دیگر یک موتور جستجوگر وب سایتی است که می­توان از آن برای پیدا کردن صفحات وب استفاده کرد. وقتی کاربر درخواست خود را در قالب کلمات کلیدی وارد موتور جستجوگر می­ کند موتور جستجوگر در بین بیلیون­ها صفحه­ وب جستجو کرده و به کاربر کمک می­ کند اطلاعاتی که به دنبال آن است را بیابد. با بهره گرفتن از این ابزار سرعت و دقت در جستجو بسیار افزایش یافت و کاربران توانستند به سادگی و در کمترین زمان به بهترین نتایج دست یابند.

انواع زیادی از موتورهای جستجوگر توسط کمپانی­های مختلف ساخته شده است که معروف­ترین آنها بینگ[6]، یاهو[7] و گوگل[8] می­باشد (شکل شماره­ 1).

هر موتور جستجوگر راه و روش خود را برای سازمان­دهی اطلاعات دارد، پس نتیجه از یک موتور جستجوگر تا دیگری متفاوت خواهد بود.

1-2-1- موتورهای جستجوگر پیمایشی

این موتورهای جستجوگر، وب را پیمایش و اطلاعاتی را ذخیره می­ کنند. سپس کاربران از میان این اطلاعات آنچه را که می_­خواهند جستجو می­ کنند. اگر در صفحه­ وب تغییراتی اعمال شود موتورهای جستجوگر پیمایشی به طور خودکار آنها را می­یابند و تغییرات مذکور را در فهرست­ها اعمال می­ کنند. نمونه­هایی ازموتورهای جستجوگر پیمایشی گوگل و یاهو می­باشند.

1-2- 2- فهرست­های تکمیل دستی

فهرست­های تکمیل دستی وابسته به کاربرانی می­باشد که آن را تکمیل می­ کنند. یا کاربر خودش صفحه­ مورد نظر را به همراه توضیحی کوتاه در فهرست ثبت می­ کند یا این کار توسط ویراستارهایی که برای آن فهرست در نظر گرفته شده صورت می­پذیرد. در این حالت عمل جستجو تنها بر روی توضیحات ثبت شده انجام می­گیرد و اگر تغییری روی صفحه­ وب به ­وجود آید در فهرست تغییر به وجود نخواهد آمد. نمونه ­ای از فهرست­های تکمیل دستی Open Directoryمی­باشد[13].

1-2-3- موتورهای جستجوگر ترکیبی

این موتورهای جستجوگر نتایج حاصل از جستجوی هر دو نوع بالا را با هم ترکیب می­ کنند و نشان می­دهند. علاوه بر این می­توانند برای نتایج یک نوع، اولویت قائل شوند. مثلا موتور جستجوی MSN اولویت را روی نتایج حاصل از فهرست­های تکمیل دستی قرار می­دهد. ولی برای درخواست­های پیچیده، نتایج حاصل از جستجوی پیمایشی را نیز بررسی می­ کند.

1-2-4- ابر جستجوگرها

1-3- سیستم­های پیشنهادگر

در [2] نشان داده است که 10% از درآمد کسانی که با اطلاعات کار می­ کنند به دلیل تلف شدن زمانشان در جستجو از بین می­رود. همچنین در بدترین حالت درصد قابل توجهی از جستجو کننده­ها ممکن است در پیدا کردن اطلاعاتی که مورد نیازشان است با شکست روبرو شوند. این مسائل نشان می­دهد که جستجوی وب بسیار ناکارامدتر از آن است که انتظار می- رود. همچنین علاوه بر افزایش

https://fozi.ir/%d9%be%d8%a7%db%8c%d8%a7%d9%86-%d9%86%d8%a7%d9%85%d9%87-%d8%a7%d8%b1%d8%b4%d8%af-%d8%b1%d8%b4%d8%aa%d9%87-%d9%87%d9%88%d8%b4-%d9%85%d8%b5%d9%86%d9%88%d8%b9%db%8c-%d8%a7%d8%b3%d8%aa%d9%81%d8%a7%d8%af/

این موتورهای جستجوگر، وب را پیمایش و اطلاعاتی را ذخیره می­ کنند. سپس کاربران از میان این اطلاعات آنچه را که می­خواهند جستجو می­ کنند. اگر در صفحه­ وب تغییراتی اعمال شود موتورهای جستجوگر پیمایشی به طور خودکار آنها را می­یابند و تغییرات مذکور را در فهرست­ها اعمال می­ کنند. نمونه­هایی ازموتورهای جستجوگر پیمایشی گوگل و یاهو می­باشند.

1-2- 2- فهرست­های تکمیل دستی

فهرست­های تکمیل دستی وابسته به کاربرانی می­باشد که آن را تکمیل می­ کنند. یا کاربر خودش صفحه­ مورد نظر را به همراه توضیحی کوتاه در فهرست ثبت می­ کند یا این کار توسط ویراستارهایی که برای آن فهرست در نظر گرفته شده صورت می­پذیرد. در این حالت عمل جستجو تنها بر روی توضیحات ثبت شده انجام می­گیرد و اگر تغییری روی صفحه­ وب به ­وجود آید در فهرست تغییر به وجود نخواهد آمد. نمونه ­ای از فهرست­های تکمیل دستی Open Directoryمی­باشد[13].

1-2-3- موتورهای جستجوگر ترکیبی

این موتورهای جستجوگر نتایج حاصل از جستجوی هر دو نوع بالا را با هم ترکیب می­ کنند و نشان می­دهند. علاوه بر این می­توانند برای نتایج یک نوع، اولویت قائل شوند. مثلا موتور جستجوی MSN اولویت را روی نتایج حاصل از فهرست­های تکمیل دستی قرار می­دهد. ولی برای درخواست­های پیچیده، نتایج حاصل از جستجوی پیمایشی را نیز بررسی می­ کند.

1-2-4- ابر جستجوگرها

1-3- سیستم­های پیشنهادگر

در [2] نشان داده است که 10% از درآمد کسانی که با اطلاعات کار می­ کنند به دلیل تلف شدن زمانشان در جستجو از بین می­رود. همچنین در بدترین حالت درصد قابل توجهی از جستجو کننده­ها ممکن است در پیدا کردن اطلاعاتی که مورد نیازشان است با شکست روبرو شوند. این مسائل نشان می­دهد که جستجوی وب بسیار ناکارامدتر از آن است که انتظار می- رود. همچنین علاوه بر افزایش

فصل اول کلیات تحقیق……………………………………………………………………………………………………………………………………….. 1 1-1 دیدگاه های تولید………………………………………………………………………………………………………………………………….. 2 1-2 بیان مساله……………………………………………………………………………………………………………………………………………. 3 1-3 عوامل موثر بار………………………………………………………………………………………………………………………………………. 11 1-3-1 تاثیر پارامترهای محیطی بر بار مصرفی………………………………………………………………………………………………. 12 1-3-2 تاثیر زمان بر بار مصرفی………………………………………………………………………………………………………………………. 15 1-4 منحنی تداوم بار…………………………………………………………………………………………………………………………………… 16 1-5 ضرورتها و انگیزه­ ها………………………………………………………………………………………………………………………………. 20 1-5-1 ضرورتها………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 20 1-5-1-1 ضرورت جلوگیری از رشد غیر منطقی بار و شاخصه های تولید…………………………………………………………. 20 1-5-1-2 ضرورت استفاده از کنتورهای چند تعرفه……………………………………………………………………………………………. 29 1-5-1-3 ضرورت کاهش و کنترل میزان سرسام آور پرداخت یارانه………………………………………………………………….. 30 1-5-2 انگیزه­ ها………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 30 1-5-2-1 مسائل زیست محیطی…………………………………………………………………………………………………………………………. 30 1-5-2-1-1 مسائل زیست محیطی نیروگاه ها در مرحله ی ساخت……………………………………………………………………… 31 1-5-2-1-2 مسائل زیست محیطی نیروگاه ها در مرحله بهره برداری………………………………………………………………….. 32 1-5-2-2 افزایش سهم ناوگان ریلی در جابجایی بار و مسافر……………………………………………………………………………… 34 1-5-2-3 برق هسته ای……………………………………………………………………………………………………………………………………….. 35 1-5-2-4 کاهش خاموشیها ………………………………………………………………………………………………………………………………… 36 1-5-2-5 گرایش به بهینه سازی به جای ظرفیت سازی……………………………………………………………………………………. 39 1-5-2-5-1 سهم بهینه سازی در برنامه ریزی بلندمدت چهار ایالت شمال غرب آمریکا………………………………………. 40 1-5-2-5-2 برنامه 20 ساله در بریتیش كلمبیا- كانادا…………………………………………………………………………………………… 40 1-5-2-6 حمل و نقل برقی…………………………………………………………………………………………………………………………………. 42 1-5-2-7 سود بهینه سازی در بازار برق……………………………………………………………………………………………………………… 43 1-6 مدیریت سمت تقاضا…………………………………………………………………………………………………………………………….. 44 1-6-1 پیک سائی……………………………………………………………………………………………………………………………………………. 46 1-6-2 دره زدایی…………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 48 1-6-3 جابجایی بار………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 48 1-6-4 انعطاف پذیر کردن بار………………………………………………………………………………………………………………………….. 50 1-6-5 صرفه جویی راهبردی…………………………………………………………………………………………………………………………… 51 1-6-6 رشد بار راهبردی………………………………………………………………………………………………………………………………….. 51 1-7 مدیریت مستقیم بار…………………………………………………………………………………………………………………………….. 52 1-8 اصلاح منحنی بار با مبادله برق بین کشورها………………………………………………………………………………………. 53 1-9 اصلاح منحنی بار و بارهای با توان مصرفی بالا……………………………………………………………………………………. 54 1-10 اقدامات صورت گرفته جهت اصلاح، کنترل و مدیریت مصرف…………………………………………………………… 56 1-10-1 سیاستهای تدوین قوانین و مقرارت ………………………………………………………………………………………………… 56 1-10-2 سیاستهای کمکهای مالی و تسهیلاتی…………………………………………………………………………………………….. 57 1-10-3 سیاستهای مدیریت بار……………………………………………………………………………………………………………………… 57 1-10-3-1 سیاستهای تعرفه برق………………………………………………………………………………………………………………………. 57 1-10-3-2 سیاستهای نصب کنتورهای چند تعرفه……………………………………………………………………………………………. 58 1-10-3-3 سیاستهای تغییر ساعت کشور…………………………………………………………………………………………………………. 58 1-10-3-4 سیاستهای تغییر ساعت کار اصناف………………………………………………………………………………………………….. 58 1-10-4 سیاستهای توسعه لامپهای کم مصرف…………………………………………………………………………………………….. 59 1-10-5 سیاستهای تبادل برق با کشورهای همجوار…………………………………………………………………………………….. 59 1-10-6 سیاستهای تدوین استاندارد تجهیزات برقی خانگی…………………………………………………………………………. 59 1-10-7 سیاستهای مدیریت مصرف انرژی الکتریکی در صنعت…………………………………………………………………… 60 1-10-8 سیاستهای مدیریت مصرف انرژی الکتریکی در ساختمان……………………………………………………………… 61 1-10-9 سیاستهای آموزش و آگاه سازی………………………………………………………………………………………………………. 61 1-10-10 سیاستهای تحقیق و توسعه……………………………………………………………………………………………………………… 62 1-11 فرضیه ­ها………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 62 فصل دوم مبانی نظری و پیشینه تحقیق……………………………………………………………………………………………………………… 63 2-1 اقدامات پیشین صورت گرفته………………………………………………………………………………………………………………. 64 فصل سوم مواد و روشها……………………………………………………………………………………………………………………………………….. 102 3-1 الگوریتم ژنتیک……………………………………………………………………………………………………………………………………. 103 3-1-1 جمعیت اولیه………………………………………………………………………………………………………………………………………… 103 3-1-2 مرتب سازی…………………………………………………………………………………………………………………………………………. 104 3-1-3 حذف افراد ضعیف و انتخاب افراد نخبه……………………………………………………………………………………………….. 104 3-1-4 انتخاب جفت ها جهت جفت شدن……………………………………………………………………………………………………… 105 3-1-4-1 جفت شدن از بالا به پائین…………………………………………………………………………………………………………………… 105 3-1-4-2 انتخاب جفت ها بصورت تصادفی…………………………………………………………………………………………………………. 105 3-1-4-3 انتخاب جفت های تصادفی وزن دهی شده………………………………………………………………………………………… 106 3-1-4-3-1 وزن رتبه……………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 106 3-1-4-3-2 وزن هزینه……………………………………………………………………………………………………………………………………………. 106 3-1-4-4 انتخاب جفت ها بصورت مسابقه ای (تورنمنتی)…………………………………………………………………………………. 107 3-1-5 جفت گیری وترکیب جفت ها……………………………………………………………………………………………………………… 108 3-1-6 جهش……………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 108 3-2 الگوریتم اجتماع ذرات…………………………………………………………………………………………………………………………. 110 3-2-1 توپولوژی ذرات…………………………………………………………………………………………………………………………………….. 110 3-2-1-1 توپولوژی بهینه سراسری (ستاره)……………………………………………………………………………………………………….. 110 3-2-1-2 توپولوژی بهینه ی محلی (توپولوژی حلقوی)……………………………………………………………………………………… 111 3-2-1-3 توپولوژی مربعی (نیومن)…………………………………………………………………………………………………………………….. 111 3-2-2 معادلات سرعت وجابجایی در حرکت ذرات………………………………………………………………………………………… 111 فصل چهارم نتایج…………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 114 4-1 تشریح مساله……………………………………………………………………………………………………………………………………….. 115 4-2 تسطیح منحنی بار با توان مصرفی پیشنهادی نیم­سینوسی………………………………………………………………. 117 4-2-1 روش های برنامه­ ریزی حرکت قطارهای برقی………………………………………………………………………………………… 118 4-2-1-1 بررسی تمام حالات ترتیب حرکت قطارها…………………………………………………………………………………………… 119 4-2-1-2 استفاده از الگوریتم ژنتیک جهت یافتن زمان حرکت هر قطار…………………………………………………………… 129 4-2-1-3 استفاده از الگوریتم اجتماع بهینه ذرات جهت یافتن زمان حرکت هر قطار………………………………………. 130 4-4 مشخصات الگوریتمهای ژنتیک و اجتماع بهینه ذرات به کار رفته……………………………………………………… 131 4-5 مقایسه زمان های اجرا……………………………………………………………………………………………………………………………. 131 فصل پنجم بحث و نتیجه ­گیری………………………………………………………………………………………………………………………………. 133 5-1 نتیجه گیری…………………………………………………………………………………………………………………………………………. 134 5-2 مقایسه با اقدامات پیشین…………………………………………………………………………………………………………………….. 136 5-3 پیشنهادات……………………………………………………………………………………………………………………………………………. 137 5-3-1 بهبود ضریب بار با گسترش بارهاگرمایشی…………………………………………………………………………………………. 137 5-3-2 بهبود ضریب بار با بهره گرفتن از خودروهای الکتریکی…………………………………………………………………………….. 138 مراجع…………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 139     فهرست جدولها 1-1 مقایسه ی رشد مصرف در روز وقوع حداقل بار سالهای 78 و 84……………………………… 8 1-2 مقایسه ی رشد مصرف در روز حداكثر بار سالهای 78 و 84……………………………………… 8 1-3 مقادیر ضریب بار طی سالهای 73 تا 84……………………………………………………………………… 17 1-4 حداکثر نیاز مصرف، انرژی روزانه و ضریب بار در سال 87…………………………………………. 18 1-5 حداقل نیاز مصرف، انرژی روزانه و ضریب بار در سال 87………………………………………….. 19 1-6 حداکثر نیاز مصرف، انرژی روزانه و ضریب بار در سال 88…………………………………………. 19 1-7 حداقل نیاز مصرف، انرژی روزانه و ضریب بار در سال 88………………………………………….. 19 1-8 پیک بار شبكه سراسری برق ایران طی سالهای ١٣٨٦ تا ١٣٩٥ به ازای سناریوی ادامه وضع موجود (مگاوات) ……………………………………………………………………………………….. 21 1-9 پیک بار شبكه سراسری برق ایران طی سالهای ١٣٨٦ تا ١٣٩٥ به ازای سناریوی رشد معتدل (مگاوات)………………………………………………………………………………………………….. 21 1-10 پیک بار شبكه سراسری برق ایران طی سالهای ١٣٨٦ تا ١٣٩٥ به ازای سناریوی رشد سریع (مگاوات)…………………………………………………………………………………………………….. 21 1-11 انرژی الكتریكی مورد نیاز در ایران طی سالهای ١٣٨٦ تا ١٣٩٥ به ازای سناریوی ادامه وضع موجود(گیگاوات ساعت)…………………………………………………………………………….. 22 1-12 انرژی الكتریكی مورد نیاز در ایران طی سالهای ١٣٨٦ تا ١٣٩٥ به ازای سناریوی رشد معتدل (گیگاوات ساعت)……………………………………………………………………………………… 23 1-13 انرژی الكتریكی مورد نیاز در ایران طی سالهای ١٣٨٦ تا ١٣٩٥ به ازای سناریوی رشد سریع (گیگاوات ساعت)……………………………………………………………………………………….. 23 1-14 میانگین شاخص انتشار گازهای آلاینده و گلخانه­ای از بخش نیروگاهی کشور طی سالهای 80 تا 87 (گرم بر کیلووات ساعت)………………………………………………………………… 33 1-15 میزان انتشار گازهای آلاینده و گلخانه­ای نیروگاه های وزارت نیرو بر اساس نوع نیروگاه در سال 87 (تن)……………………………………………………………………………………………… 33 1-16 مقدار انتشار انواع آلاینده­ها در نیروگاه های کشور به تفکیک نوع سوخت مصرفی در سال 1387 (تن)………………………………………………………………………………………………………….. 34 1-17 علل گرایش به ظرفیت سازی به جای بهینه سازی…………………………………………………….. 39 1-18 پیش بینی انرژی الكتریكی مورد نیاز بخش حمل و نقل در ایران (گیگاوات ساعت)… 43 1-19 انرژی الكتریكی مورد نیاز بخش حمل و نقل در ایران تا سال 1395 بر اساس اهداف سند چشم انداز (گیگاوات ساعت)……………………………………………………………………………….. 43 4-1 معرفی حالات مختلف حرکت قطارها………………………………………………………………………….. 120 فهرست شکلها 1-1 تغییرات بار فصل بهار طی سالهای 84 تا 88 …………………………………………………………….. 4 1-2 تغییرات 24 ساعته نیاز مصرف شبکه سراسری در فصل بهار سال 84 …………………….. 4 1-3 تغییرات بار فصل تابستان طی سالهای 84 تا 88 ……………………………………………………… 4 1-4 تغییرات 24 ساعته نیاز مصرف شبکه سراسری در فصل تابستان سال 84……………….. 5 1-5 تغییرات بار فصل پاییز طی سالهای 84 تا 88…………………………………………………………….. 5 1-6 تغییرات 24 ساعته نیاز مصرف شبکه سراسری در فصل پاییز سال 84…………………….. 5 1-7 تغییرات بار فصل زمستان طی سالهای 84 تا 88……………………………………………………….. 6 1-8 تغییرات 24 ساعته نیاز مصرف شبکه سراسری در فصل زمستان سال 84……………….. 6 1-9 پیک بار سالیانه شبکه سراسری طی سالهای 70 تا 88……………………………………………… 9 1-10 مقایسه رشد تولید برق در ایران با سایر کشورها………………………………………………………… 9 1-11 سهم بارهای مختلف در مصرف انرژی الکتریکی…………………………………………………………. 10 1-12 پیک بار هفتگی شبکه سراسری در سالهای 84 تا 88……………………………………………….. 11 1-13 متوسط دمای حداکثر شهرهای اهواز، تهران و تبریز در 84 تا 88……………………………. 11 1-14 منحنی انرژی مصرفی روزانه در هفته پیک کل سیستم…………………………………………….. 13 1-15 منحنی انرژی مصرفی روزانه در هفته پیک منطقه معتدل(تهران)…………………………….. 14 1-16 منحنی انرژی مصرفی روزانه در هفته پیک منطقه گرمسیر(خوزستان)…………………….. 14 1-17 منحنی بار روزهای هفته تابستان و چند روز خاص به نسبت پیک بار سال 88……….. 15 1-18 منحنی تداوم بار در سالهای 78 و 84…………………………………………………………………………. 16 1-19 منحنی تداوم بار سال 88…………………………………………………………………………………………….. 17 1-20 منحنی تداوم بار سالهای 78 و 84……………………………………………………………………………… 18 1-21 پیک بار سالانه شبكه سراسری برق ایران طی سالهای ١٣٨٦ تا 1395…………………….. 22 1-22 قدرت نامی نیروگاه های کشور از سال 78 تا 88………………………………………………………… 24 1-23 قدرت نامی نیروگاه های بخار کشور از سال 78 تا 88………………………………………………… 24 1-24 قدرت نامی نیروگاه های گازی کشور را به تفکیک سن………………………………………………. 25 1-25 قدرت نامی نیروگاه های برقآبی کشور را به تفکیک سن…………………………………………….. 25 1-26 روند ضریب ذخیره تولید در روز حداکثر نیاز مصرف همزمان نسبت به قدرت عملی در همان روز…………………………………………………………………………………………………………………. 26 1-27 روند ضریب ذخیره تولید در روز حداکثر نیاز مصرف همزمان نسبت به قدرت عملی در همان روز…………………………………………………………………………………………………………………. 27 1-28 سهم عوامل مختلف را در بروز خاموشیها در سال 84………………………………………………… 27 1-29 سهم عوامل مختلف را در بروز خاموشیها در سال 88………………………………………………… 28 1-30 روند ضریب ذخیره تولید در روز حداکثر نیاز مصرف همزمان نسبت به قدرت عملی در همان روز، سال 84…………………………………………………………………………………………………. 28 1-31 روند ضریب ذخیره تولید در روز حداکثر نیاز مصرف همزمان نسبت به قدرت عملی در همان روز، سال 88…………………………………………………………………………………………………. 29 1-32 نیاز مصرف در برنامه 20 ساله آینده با فرض اجرا نكردن برنامه­ های مدیریت مصرف.. 41 1-33 كاهش حدود 20 درصدی كل نیاز مصرف در سال 2025 با فرض اجرای برنامه­ های مدیریت مصرف…………………………………………………………………………………………………………….. 41 1-34 مصرف نهایی برق در بخش مترو كشورهای پیشرفته دنیا و مقایسه آن با ایران در سال 2006………………………………………………………………………………………………………………….. 42 1-35 برنامه پیک سایی مدیریت سمت تقاضا……………………………………………………………………….. 47 1-36 برنامه دره­زدایی مدیریت سمت تقاضا………………………………………………………………………….. 48 1-37 برنامه جابجایی بار مدیریت سمت تقاضا……………………………………………………………………… 49 1-38 برنامه انعطاف پذیر کردن بار مدیریت سمت تقاضا…………………………………………………….. 50 1-39 برنامه صرفه جویی مدیریت سمت تقاضا…………………………………………………………………….. 51 1-40 برنامه رشد بار مدیریت سمت تقاضا…………………………………………………………………………….. 52 1-41 منحنی بار کشور ترکیه………………………………………………………………………………………………… 54 1-42 میزان کاهش اوج بار شیکه سراسرسی با اجرای برنامه تعطیلات صنایع بزرگ…………. 55 1-43 انرژی مصرفی فولاد مبارکه در تابستان 88………………………………………………………………… 55 1-44 انرژی مصرفی فولاد اهواز در تابستان 88……………………………………………………………………. 55 1-45 انرژی مصرفی کارخانه ایرالکو در تابستان 88……………………………………………………………… 56 3-1 فلوچارت الگوریتم ژنتیک…………………………………………………………………………………………….. 109 4-1 منحنی بار مصرفی ایران………………………………………………………………………………………………. 116 4-2 منحنی توان مصرف پیشنهادی گنبدی قطارها جهت تسطیح منحنی بار…………………. 117 4-3 منحنی توان مصرفی قطار a در یک دوره تناوب سیر…………………………………………………. 118 4-4 منحنی توان مصرفی قطار b در یک دوره تناوب سیر………………………………………………… 119 4-5 منحنی توان مصرفی قطار c در یک دوره تناوب سیر…………………………………………………. 119 4-6 منحنی توان مصرفی قطار d در یک دوره تناوب سیر………………………………………………… 119 4-7 حالت 1 ترتیب حرکت قطارهای برقی………………………………………………………………………… 121 4-8 حالت 2 ترتیب حرکت قطارهای برقی………………………………………………………………………… 121 4-9 حالت 3 ترتیب حرکت قطارهای برقی………………………………………………………………………… 121 4-10 حالت 4 ترتیب حرکت قطارهای برقی………………………………………………………………………… 122 4-11 حالت 5 ترتیب حرکت قطارهای برقی………………………………………………………………………… 122 4-12 حالت 6 ترتیب حرکت قطارهای برقی………………………………………………………………………… 122 4-13 حالت 7 ترتیب حرکت قطارهای برقی………………………………………………………………………… 123 4-14 حالت 8 ترتیب حرکت قطارهای برقی………………………………………………………………………… 123 4-15 حالت 9 ترتیب حرکت قطارهای برقی………………………………………………………………………… 123 4-16 حالت 10 ترتیب حرکت قطارهای برقی………………………………………………………………………. 124 4-17 حالت 11 ترتیب حرکت قطارهای برقی………………………………………………………………………. 124 4-18 حالت 12 ترتیب حرکت قطارهای برقی………………………………………………………………………. 124 4-19 حالت 13 ترتیب حرکت قطارهای برقی………………………………………………………………………. 125 4-20 حالت 14 ترتیب حرکت قطارهای برقی………………………………………………………………………. 125 4-21 حالت 15 ترتیب حرکت قطارهای برقی………………………………………………………………………. 125 4-22 حالت 16 ترتیب حرکت قطارهای برقی………………………………………………………………………. 126 4-23 حالت 17 ترتیب حرکت قطارهای برقی………………………………………………………………………. 126 4-24 حالت 18 ترتیب حرکت قطارهای برقی………………………………………………………………………. 126 4-25 حالت 19 ترتیب حرکت قطارهای برقی………………………………………………………………………. 127 4-26 حالت 20 ترتیب حرکت قطارهای برقی………………………………………………………………………. 127 4-27 حالت 21 ترتیب حرکت قطارهای برقی………………………………………………………………………. 127 4-28 حالت 22 ترتیب حرکت قطارهای برقی………………………………………………………………………. 128 4-29 حالت 23 ترتیب حرکت قطارهای برقی………………………………………………………………………. 128 4-30 حالت 24 ترتیب حرکت قطارهای برقی………………………………………………………………………. 128 4-31 منحنی منتج از حرکت قطارها طبق برنامه زمانبندی الگوریتم ژنتیک………………………. 130 4-32 منحنی منتج از حرکت قطارها طبق برنامه زمانبندی الگوریتم اجتماع بهینه ذرات….. 131                     فصل اول   کلیات تحقیق                           مطالعات بار بخشهای گسترده­ای از مباحث مربوط به صنعت برق و انرژی الکتریکی یک کشور را در بر می­گیرد. این مطالعات جهت شناسایی و آنالیز عوامل مؤثر بر انرژی الکتریکی مصرفی صورت می­گیرد، که قسمت عمده ای از این مطالعات روی تغییرات بار، تغییرات روند پیک بار سالانه و برآورد مصارف بخشهای مختلف، طی سال های آتی صورت می­گیرد.   1-1- دیدگاه های تولید در دیدگاه ملی، منافع عمومی کشور نظیر منافع سیاسی، امنیت ملی و اجتماعی مقدم بر مطالعات اقتصادی بوده و حتی می ­تواند در تناقض با آن نیز باشد. در کشورهای توسعه­یافته، با توجه به شفافیت نرخ انواع حامل­های انرژی و کالا و نیز عدم وجود یارانه­های بخشی و بین­بخشی حامل­های انرژی و خدمات، دیدگاه ملی مترادف با دیدگاه کاملاً اقتصادی بنگاهی خواهد بود. اما این امکان نیز وجود دارد که برخی اقدامات، جهت مواجهه با برخی شرایط و حوادث پیش ­بینی نشده مانند بحران­های سیاسی و ملاحظات زیست محیطی، نظیر سیاست های موقت حمایتی و قوانین کلی در کشورهای توسعه­یافته دارای صنعت برق با دیدگاه کاملاً اقتصادی نیز بروز دهد، که موقتاً باعث تفکیک دو دیدگاه ملی و بنگاهی از یکدیگر شود. بنابراین در مطالعه و دیدگاه ملی، عدم حذف یارانه­های سوخت و اعمال هزینه­ های زیست­محیطی و نیز در نظر گرفتن سیاستهای حمایتی می­توانند صنعت برق کشوری را در زمره­ی دیدگاه ­های ملی نگه دارد. اما دیدگاه بنگاهی، دیدگاهی کاملاً متفاوت و حتی در مواردی متناقض با دیدگاه ملی است. در دیدگاه بنگاهی، سناریوهای سرمایه ­گذاری پیش­رو نگاه کاملاً اقتصادی به خود می­گیرد. در ایران شرکت برق و به عبارت بهتر توانیر، همان بنگاه می­باشد که از یارانه­های بخشی و بین­بخشی گسترده­ای بهره می­برد. اگر بخواهیم تفاوت عمده دو دیدگاه را بیان کنیم، باید وجود یا عدم وجود پرداخت یارانه و اقتصاد باز یا انحصارگرایی را در وجود یا عدم وجود هر دیدگاه جستجو کنیم. اما به هر حال امید است در افق بلند مدت و با توجه به برنامه­ ریزی­های صورت گرفته در برنامه­ های توسعه­ای کشور، این دو دیدگاه (همانند کشورهای برخوردار از صنعت برق پیشرفته) به یکدیگر نزدیک شده و یکی شوند.

امروزه یک گرایش جهانی به بازاریابی وفاداری به وجود آمده است. شرکت های بسیاری در اغلب صنایع به مطالعه، ارزیابی و اجرای راهبردهای وفاداری و برنامه هایی با هدف پرورش روابط قوی با مشتریان می پردازند. دلایل چنین تأکیدی بر وفاداری مختلف است. قطعاً تکثیر و خرد شدن انواع رسانه ها دستیابی به مشتریان جدید و جذب آنها را مشکل تر ساخته است، این امر شرکت ها را بیش از پیش ترغیب می کند که برای حفظ مشتریان فعلی تلاش کنند. علاوه بر مشکلات مربوط به دستیابی به مشتریان از طریق رسانه ها، مشتریان امروزی بسیار پر مشغله اند، که در نتیجه زمان و اشتیاق کمتری را برای استفاده و تعبیر و تفسیر همه پیام هایی که دریافت می کنند، دارند.(دافی،1998) همچنین تحقیقات نشان داده است که سرمایه گذاری های نسبتاً زیادی به منظور جذب مشتریان جدید برای یک نام تجاری، در مقایسه با حفظ مشتریان فعلی نیاز است.این تحقیقات نشان داده است که جذب یک مشتری جدید 6 تا 8 برابر بیشتر از حفظ یک مشتری فعلی هزینه بر است.(خورشیدی و کاردگر، 1388)

در دوره حاضر، متعهد کردن مشتری جایگاه ویژه ای پیدا کرده و رشد دادن مشتری و ارتباط مؤثر با وی باعث می شود که مشتریان یک سازمان در داخل همکار و در خارج از سازمان حامی و طرفدار آن باشند. لذا فقط مشتریانی که احساس تعلق خاطر پیدا کرده و سودآوری وعمر طولانی دارند برای سازمان ها سرمایه به شمار می روند.(کفاش و همکاران، 1389)

نظریه رویه بازاریابی در بدو امر در رابطه با کالاهای فیزیکی مطرح شد. با این وجود یکی از روندهای اصلی و اساسی در این زمینه رشد پدیده خدمات بوده است. از آنجا که مشتریان، مهمترین رکن بقای واحدهای تولیدی و خدماتی مختلف اند، پاسخگویی به نیاز های مشتریان با توجه به علایق و خواسته های آنها موضوع قابل توجه در برنامه های بازاریابی سازمان هاست.(کاتلر، 1384)

وفاداری مشتری به سازمان مقوله ای است که از عوامل و شرایط متعدد و متنوعی در درون و بیرون سازمان تأثیر می پذیرد، که میزان اثرگذاری آنها با توجه به نوع سازمان، از سازمانی به سازمان دیگر متفاوت است. شناخت دقیق این عوامل و تعیین میزان اثرگذاری هریک ارآنها، در کمک به مدیران جهت تصمیم گیری درست، از اهمیت زیادی برخوردار است. از طرف دیگر منابع سازمانی محدودند و اگر مدیریت به دنبال طراحی برنامه هایی برای حفظ مشتریان خود است باید با توجه به عوامل تأثیرگذار بر وفاداری و اهمیت هر یک از این عوامل، این منابع محدود را تخصیص دهد.(خورشیدی و کاردگر، 1388)

با توجه به اهمیت فوق العاده مشتری در صنایع خدماتی به خصوص بیمه و تعداد و ماهیت شرکت های ارائه دهنده خدمات به بیمه گذاران در بازار کشور، مقاله حاضر به شناسایی و اولویت بندی عوامل مؤثر بر وفاداری مشتریان شرکت بیمه ایران با بهره گرفتن از الگوی مدیریت منسجم خدمات می پردازد.

امروزه یک گرایش جهانی به بازاریابی وفاداری به وجود آمده است. شرکت های بسیاری در اغلب صنایع به مطالعه، ارزیابی و اجرای راهبردهای وفاداری و برنامه هایی با هدف پرورش روابط قوی با مشتریان می پردازند. دلایل چنین تأکیدی بر وفاداری مختلف است. قطعاً تکثیر و خرد شدن انواع رسانه ها دستیابی به مشتریان جدید و جذب آنها را مشکل تر ساخته است، این امر شرکت ها را بیش از پیش ترغیب می کند که برای حفظ مشتریان فعلی تلاش کنند. علاوه بر مشکلات مربوط به دستیابی به مشتریان از طریق رسانه ها، مشتریان امروزی بسیار پر مشغله اند، که در نتیجه زمان و اشتیاق کمتری را برای استفاده و تعبیر و تفسیر همه پیام هایی که دریافت می کنند، دارند.(دافی،1998) همچنین تحقیقات نشان داده است که سرمایه گذاری های نسبتاً زیادی به منظور جذب مشتریان جدید برای یک نام تجاری، در مقایسه با حفظ مشتریان فعلی نیاز است.این تحقیقات نشان داده است که جذب یک مشتری جدید 6 تا 8 برابر بیشتر از حفظ یک مشتری فعلی هزینه بر است.(خورشیدی و کاردگر، 1388)

در دوره حاضر، متعهد کردن مشتری جایگاه ویژه ای پیدا کرده و رشد دادن مشتری و ارتباط مؤثر با وی باعث می شود که مشتریان یک سازمان در داخل همکار و در خارج از سازمان حامی و طرفدار آن باشند. لذا فقط مشتریانی که احساس تعلق خاطر پیدا کرده و سودآوری وعمر طولانی دارند برای سازمان ها سرمایه به شمار می روند.(کفاش و همکاران، 1389)

نظریه رویه بازاریابی در بدو امر در رابطه با کالاهای فیزیکی مطرح شد. با این وجود یکی از روندهای اصلی و اساسی در این زمینه رشد پدیده خدمات بوده است. از آنجا که مشتریان، مهمترین رکن بقای واحدهای تولیدی و خدماتی مختلف اند، پاسخگویی به نیاز های مشتریان با توجه به علایق و خواسته های آنها موضوع قابل توجه در برنامه های بازاریابی سازمان هاست.(کاتلر، 1384)

وفاداری مشتری به سازمان مقوله ای است که از عوامل و شرایط متعدد و متنوعی در درون و بیرون سازمان تأثیر می پذیرد، که میزان اثرگذاری آنها با توجه به نوع سازمان، از سازمانی به سازمان دیگر متفاوت است. شناخت دقیق این عوامل و تعیین میزان اثرگذاری هریک ارآنها، در کمک به مدیران جهت تصمیم گیری درست، از اهمیت زیادی برخوردار است. از طرف دیگر منابع سازمانی محدودند و اگر مدیریت به دنبال طراحی برنامه هایی برای حفظ مشتریان خود است باید با توجه به عوامل تأثیرگذار بر وفاداری و اهمیت هر یک از این عوامل، این منابع محدود را تخصیص دهد.(خورشیدی و کاردگر، 1388)

با توجه به اهمیت فوق العاده مشتری در صنایع خدماتی به خصوص بیمه و تعداد و ماهیت شرکت های ارائه دهنده خدمات به بیمه گذاران در بازار کشور، مقاله حاضر به شناسایی و اولویت بندی عوامل مؤثر بر وفاداری مشتریان شرکت بیمه ایران با بهره گرفتن از الگوی مدیریت منسجم خدمات می پردازد.

1-2)بیان مسئله

افزایش رقابت در بازار صنعت بیمه، اکثر مدیران این صنعت را به فکر چاره اندیشی برای حضور ماندگار در عرصه کسب و کار انداخته است. بنابراین آنها ناگزیرند، راه هایی را بیابند که کسب وفاداری مشتریان را در پی دارد. ازراه های دستیابی به این مهم، بهبود کیفیت خدمات بیمه ای است. بهبود کیفیت خدمات سازمان منجر به افزایش وفاداری مشتریان می گردد(عباسی و صالحی، 1390). حفظ مشتریان خوب سودمندتر است تا اینکه دائماً برای جایگزینی یک مشتری که شرکت را ترک کرده است تلاش شود.

واژه وفاداری مفاهیمی چون علاقه یا مهر،راستی و صداقت، یا تعهد رابه ذهن متبادر می سازد (خورشیدی و کاردگر ،1388). وفاداری حدی است که مشتری ها می خواهند به آن مقدار رابطه شان را با یک عرضه کننده حفظ کنند و معمولاً از این ناشی می شود که مشتری ها چقدر معتقدند که ارزش دریافتی شان از این عرضه کننده نسبت به سایرین بیشتر است. وفاداری زمانی اتفاق می افتد که مشتریان کاملاٌ احساس کنند سازمان موردنظر به بهترین وجه ممکن می تواند نیازهای آنها را برطرف کند، به طوری که سازمان های رقیب از مجموعه ملاحظات مشتریان مجازاٌ خارج شده و منحصراٌ به خرید از سازمان اقدام کنند(مرادی و همکاران،1390). افزایش وفاداری مشتری موجب کاهش هزینه های بازاریابی و افزایش تقاضای بیشتر مشتریان می گردد(Aaker & jacobsob,1994).                                                      

در اغلب تعاریف وفاداری 2 رویکرد دیده می شود:.رویکرد نگرشی: احساسات مختلف در شخص، تعلق خاطری نسبت به سازمان، خدمات و کالا ایجاد می کند، این احساس درجه وفاداری مشتری را مشخص می کند که کاملاٌ شناختی است. مقیاس های وفاداری نگرشی شامل تبلیغات مثبت دهان به دهان، تمایل به توصیه و تشویق دیگران به استفاده از کالا و خدمات است.

2.رویکرد رفتاری: تمایل مشتری برای خرید مکرر خدمات و تولیدات عرضه کننده خدمات و حفظ ارتباط با عرضه کننده کالا و خدمات است(قره چه و دابویان،1390).                                                                                          

مدل مفهومی تحقیق برگرفته از پژوهشی است که لاولاک ورایت بر روی عناصر الگوی مدیریت منسجم خدمات انجام داده اند و پژوهشی که توسط مرادی برای تعیین وفاداری مشتریان در شرکت بیمه کارآفرین صورت گرفته است.

شکل 1-1 :مدل پیشنهادی تحقیق

1-3)اهمیت و ضرورت تحقیق

در گذشته فرض بر این بود که از راه تطبیق معیارهای مشتریان می توان به وفاداری آنها دست یافت، ولی تجربه نشان داد با ورود شرکت های جدید که محصولات منطبق تر با نیاز مشتریان داشتند، آنها اغلب جذب این شرکت های تازه وارد شد ند. پس از آن فرض شد که ارائه محصولات متمایز می تواند موجب وفاداری مشتریان شود، ولی همان مسئله با ورود رقبای جدید برای محصولات متمایز تکرار شد. تا اینکه ایده حفظ مشتریان از طریق روابط ماندگار با آنها مطرح شد (Tsoukatos & Graham, 2006) . ازراه های عمده ای که یک مؤسسه خدماتی توسط آن خود را از رقبایش متمایز می کند، این است که همواره خدماتی با کیفیت برتر به مشتریان ارائه کند. رمز موفقیت در گرو آن است که انتظارات مشتریان را نسبت به کیفیت خدمات برآورده سازد، یا حتی از آن پیشی بگیرد. در صورتی که ذهنیت نسبت به خدمات پایین تر از حد انتظار باشد، آنگاه مشتریان علاقه خود را نسبت به تأمیین کننده یک خدمت خاص از دست می دهند، اگرذهنیت نسبت به خدمات برابر و یا از حد انتظار مشتریان فراتر باشد، در آن صورت احتمال مراجعه به ارائه کننده یک خدمت خاص در آینده وجود دارد. کیفیت خدمات در بسیاری از زمینه ها در سرار جهان کاهش یافته است. مشتریان سطوح گوناگونی از رضایت و نارضایتی را بعد از هر تجربه خدماتی، بنابر میزان برآورده شدن انتظاراتشان یا دریافت خدماتی مافوق انتظاراتشان، تجربه می کنند (لاولاک و رایت ، 1382).

برنامه وفاداری مشتریان دو هدف را دنبال می کند. هدف اول، افزایش درآمدهای فروش از طریق افزایش خرید و سود یا افزایش دامنه تولیدات خریداری شده از یک عرضه کننده می باشد. هدف دوم، ایجاد یک رابطه نزدیک میان نام تجاری و مشتریان فعلی است و نتیجه آن، نگهداری و حفظ مشتریان کلیدی فعلی می باشد. علت محبوبیت عمومی این برنامه ها این است که سود به مقدار قابل ملاحظه ای از طریق دستیابی به این اهداف افزایش می یابد (تاج زاده نمین و همکاران، 1389) .

1-2)بیان مسئله

افزایش رقابت در بازار صنعت بیمه، اکثر مدیران این صنعت را به فکر چاره اندیشی برای حضور ماندگار در عرصه کسب و کار انداخته است. بنابراین آنها ناگزیرند، راه هایی را بیابند که کسب وفاداری مشتریان را در پی دارد. ازراه های دستیابی به این مهم، بهبود کیفیت خدمات بیمه ای است. بهبود کیفیت خدمات سازمان منجر به افزایش وفاداری مشتریان می گردد(عباسی و صالحی، 1390). حفظ مشتریان خوب سودمندتر است تا اینکه دائماً برای جایگزینی یک مشتری که شرکت را ترک کرده است تلاش شود.

واژه وفاداری مفاهیمی چون علاقه یا مهر،راستی و صداقت، یا تعهد رابه ذهن متبادر می سازد (خورشیدی و کاردگر ،1388). وفاداری حدی است که مشتری ها می خواهند به آن مقدار رابطه شان را با یک عرضه کننده حفظ کنند و معمولاً از این ناشی می شود که مشتری ها چقدر معتقدند که ارزش دریافتی شان از این عرضه کننده نسبت به سایرین بیشتر است. وفاداری زمانی اتفاق می افتد که مشتریان کاملاٌ احساس کنند سازمان موردنظر به بهترین وجه ممکن می تواند نیازهای آنها را برطرف کند، به طوری که سازمان های رقیب از مجموعه ملاحظات مشتریان مجازاٌ خارج شده و منحصراٌ به خرید از سازمان اقدام کنند(مرادی و همکاران،1390). افزایش وفاداری مشتری موجب کاهش هزینه های بازاریابی و افزایش تقاضای بیشتر مشتریان می گردد(Aaker & jacobsob,1994).                                                      

در اغلب تعاریف وفاداری 2 رویکرد دیده می شود:.رویکرد نگرشی: احساسات مختلف در شخص، تعلق خاطری نسبت به سازمان، خدمات و کالا ایجاد می کند، این احساس درجه وفاداری مشتری را مشخص می کند که کاملاٌ شناختی است. مقیاس های وفاداری نگرشی شامل تبلیغات مثبت دهان به دهان، تمایل به توصیه و تشویق دیگران به استفاده از کالا و خدمات است.

2.رویکرد رفتاری: تمایل مشتری برای خرید مکرر خدمات و تولیدات عرضه کننده خدمات و حفظ ارتباط با عرضه کننده کالا و خدمات است(قره چه و دابویان،1390).                                                                                          

مدل مفهومی تحقیق برگرفته از پژوهشی است که لاولاک ورایت بر روی عناصر الگوی مدیریت منسجم خدمات انجام داده اند و پژوهشی که توسط مرادی برای تعیین وفاداری مشتریان در شرکت بیمه کارآفرین صورت گرفته است.

شکل 1-1 :مدل پیشنهادی تحقیق

1-3)اهمیت و ضرورت تحقیق

در گذشته فرض بر این بود که از راه تطبیق معیارهای مشتریان می توان به وفاداری آنها دست یافت، ولی تجربه نشان داد با ورود شرکت های جدید که محصولات منطبق تر با نیاز مشتریان داشتند، آنها اغلب جذب این شرکت های تازه وارد شد ند. پس از آن فرض شد که ارائه محصولات متمایز می تواند موجب وفاداری مشتریان شود، ولی همان مسئله با ورود رقبای جدید برای محصولات متمایز تکرار شد. تا اینکه ایده حفظ مشتریان از طریق روابط ماندگار با آنها مطرح شد (Tsoukatos & Graham, 2006) . ازراه های عمده ای که یک مؤسسه خدماتی توسط آن خود را از رقبایش متمایز می کند، این است که همواره خدماتی با کیفیت برتر به مشتریان ارائه کند. رمز موفقیت در گرو آن است که انتظارات مشتریان را نسبت به کیفیت خدمات برآورده سازد، یا حتی از آن پیشی بگیرد. در صورتی که ذهنیت نسبت به خدمات پایین تر از حد انتظار باشد، آنگاه مشتریان علاقه خود را نسبت به تأمیین کننده یک خدمت خاص از دست می دهند، اگرذهنیت نسبت به خدمات برابر و یا از حد انتظار مشتریان فراتر باشد، در آن صورت احتمال مراجعه به ارائه کننده یک خدمت خاص در آینده وجود دارد. کیفیت خدمات در بسیاری از زمینه ها در سرار جهان کاهش یافته است. مشتریان سطوح گوناگونی از رضایت و نارضایتی را بعد از هر تجربه خدماتی، بنابر میزان برآورده شدن انتظاراتشان یا دریافت خدماتی مافوق انتظاراتشان، تجربه می کنند (لاولاک و رایت ، 1382).

برنامه وفاداری مشتریان دو هدف را دنبال می کند. هدف اول، افزایش درآمدهای فروش از طریق افزایش خرید و سود یا افزایش دامنه تولیدات خریداری شده از یک عرضه کننده می باشد. هدف دوم، ایجاد یک رابطه نزدیک میان نام تجاری و مشتریان فعلی است و نتیجه آن، نگهداری و حفظ مشتریان کلیدی فعلی می باشد. علت محبوبیت عمومی این برنامه ها این است که سود به مقدار قابل ملاحظه ای از طریق دستیابی به این اهداف افزایش می یابد (تاج زاده نمین و همکاران، 1389) .

جمهوری اسلامی ایران با 1648195کیلومتر مربع وسعت ،حدود  کره زمین  وخشکی های زمین و در دسته بندی پاندز [1] ایران جزء کشورهای خیلی بزرگ محسوب می شود . وسعت زیاد احتمال تبدیل شدن به قدرت فرامنطقه ای و جهانی را بالا می برد به علاوه در امور دفاعی نقش دارد و معمولا هر مقدار کشور وسیع تر باشد منابع معدنی و طبیعی بیشتری دارد و کشور ایران از لحاظ موقعیت استراتژیک با دارا بودن معادن غنی نفت و گاز و قرار گرفتن در سراسر شمال تنگه خلیج فارس و قرار داشتن بین کشورهای شمالی و منطقه خلیج فارس و بین قاره های آسیا و اروپا و اینکه امن ترین و کوتاهترین مسیر برای ارتباط دادن بین مناطق است از موقعیت استراتژیکی بسیار بالایی برخوردار می باشد و مرزهای کشور بالطبع از اهمیت ویژه ای برخوردار است چرا که کشور ایران با 15 کشور مستقل مرز مشترک خشکی و آبی دارد طول مرزهای ایران بالغ بر8731 کیلومتر مربع است که حدود 6031 کیلومتر از خط مرزی را رودخانه ها، مرداب ها و با تلاق، جنگل ها، استپ ها، کویرها، کوهپایه ها و کوهستان ها که در شمار مرزهای خشکی محسوب می شوند، تشکیل می دهند و طول مرزهای دریایی ایران در سه ساحل خلیج فارس، دریای عمان و دریای مازندران نیز 2700 کیلومتر است .مرزهای شرقی ایران که بسیار طولانی هستند با موضوعاتی از قیبیل مواد مخدر، ژئوپلیتیک آب، مسائل قومی و مذهبی و حضور کشورهای بیگانه دست به گریبانند. ایران از سمت شرق با دو کشور افغانستان و پاکستان هم‌مرز است؛ کشورهایی که به دلیل دوره‌های طولانی تنش و بی‌ثباتی، نقش زیادی در ایجاد ناامنی در مناطق همجوار خود از جمله ایران داشته و دارند.

با توجه به وضعیت ژئوپلیتیکی و استراتژیکی شرق کشور و با توجه به امکانات بالقوه (طبیعی و نیروی انسانی ) موجود ، چهار کانون درجه یک که درحال حاضر نیز فعالترین کانون های شرق کشور هستند می بایست مورد توجه بیش از بیش و همه جانبه قرار گیرند . توسعه این کانونها با اهداف امنیت و دفاع ملی و منافع فراملی و توسعه منطقه ای باید بیش از پیش گسترش یابد این کانونها که کانون های درجه یک شرق نامیده می شود واز جنوب به شمال عبارتنداز ( چابهار ، زاهدان ، بیرجند، مشهد) . بیشتر مورد توجه قرار گیرد تا امنیت مرزهای شرقی تامین گردد.چرا که موقعیت استراتژیکی و منابع غنی از مهمترین عناصر جغرافیایی سیاسی ایران هستند و این امر تاکنون بازتاب خود را بر استراتژی های منطقه ای و جهانی قدرت های بزرگ به جا نهاده است.

-1-طرح مسئله:

مرزسیاسی به پدیده ای فضایی اطلاق می شود که منعکس کننده ی قلمرو حاکمیت یک دولت بوده و مطابق با قواعد خاص در مقابل حرکت انسان ، انتقال کالایا نشر افکار مانع ایجاد کند یا دست کم آن را محدود سازد(میرحیدر، 1375 ،114)البته از آنجا که کنترل موثر مرزها نیاز به هزینه هنگفت و سنگین ، سیستم های کنترل منطبق بر نوع مرز، نیروهای سازمان یافته ویژه مرزی، تفاهم و همکاری موثر دولت های همسایه و حمایت سازمان های رسمی بین المللی دارد، در بین کشورهای جهان تنها دولت های معدودی مانند اتحادجماهیر شوروی سابق، اسرائیل، یوگسلاوی عهد تیتو، کوبا و چنددولت اروپایی و آمریکای شمالی، قادر به ایجاد سیستم مدیریت موثر بر اداره مرزهایشان شده اند و بسیاری از کشورهای دیگر از جمله ایران از عهده تهیه و تنظیمی مکانیزمی مناسب و کارآمد بر اداره مرزهای کشور برنیامدند (کریمی پور، 221،1379). ایران در محیط پیرامونی خود با چالش‌های امنیتی متعددی روبرو است که به صورت دایمی و به واسطه تحولات و روندهای منطقه‌ای باز تولید می‌شود. جمهوری اسلامی ایران از منظر منطقه‌ای در حوزه‌ای واقع شده است که هیچ گونه ترتیبات امنیتی پایدار و توافق شده در آن وجود ندارد. به رغم پیشرفت نظام‌های امنیت منطقه‌ای در سراسر جهان به ویژه بعد از پایان جنگ سرد و در چارچوب تحولات جهانی شدن، هنوز منطقه پیرامونی ایران فاقد ترتیبات امنیتی نهادینه شده‌ است. تروریسم، افراط‌گرایی، تنش‌های قومی – مذهبی، جرایم سازمان یافته، دولت‌های ضعیف و مداخلات قدرت‌های فرامنطقه‌ای از جمله چالش‌ها و موانع امنیتی عمده‌ای است که ایران در پیرامون خود با آنها روبروست. (عسگری، 1380، 295). پس از سرنگونی طالبان توسط نیروهای آمریکایی، این نیروها در مناطق مختلفی از افغانستان حضور پیدا کردند و دست به احداث پایگاه‌های متعددی از سوی آمریکا و ناتو زدند که این امر، برای ایران تهدید محسوب می‌شود و ایران را در تیررس دشمنان منافع ملی این کشور قرار می‌دهد. با این توصیفات کشورهای همسایه شرقی ایران، افغانستان و پاکستان به دلیل داشتن مشکلات امنیتی تهدیداتی را متوجه منافع ملی ایران ساخته و هزینه‌های جمهوری اسلامی را در خصوص کنترل مرزها افزایش داده‌اند. علاوه بر بی‌ثباتی سیاسی در افغانستان که از سال‌ها پیش معضل آوارگان افغانی، قاچاق مواد

جمهوری اسلامی ایران با 1648195کیلومتر مربع وسعت ،حدود  کره زمین  وخشکی های زمین و در دسته بندی پاندز [1] ایران جزء کشورهای خیلی بزرگ محسوب می شود . وسعت زیاد احتمال تبدیل شدن به قدرت فرامنطقه ای و جهانی را بالا می برد به علاوه در امور دفاعی نقش دارد و معمولا هر مقدار کشور وسیع تر باشد منابع معدنی و طبیعی بیشتری دارد و کشور ایران از لحاظ موقعیت استراتژیک با دارا بودن معادن غنی نفت و گاز و قرار گرفتن در سراسر شمال تنگه خلیج فارس و قرار داشتن بین کشورهای شمالی و منطقه خلیج فارس و بین قاره های آسیا و اروپا و اینکه امن ترین و کوتاهترین مسیر برای ارتباط دادن بین مناطق است از موقعیت استراتژیکی بسیار بالایی برخوردار می باشد و مرزهای کشور بالطبع از اهمیت ویژه ای برخوردار است چرا که کشور ایران با 15 کشور مستقل مرز مشترک خشکی و آبی دارد طول مرزهای ایران بالغ بر8731 کیلومتر مربع است که حدود 6031 کیلومتر از خط مرزی را رودخانه ها، مرداب ها و با تلاق، جنگل ها، استپ ها، کویرها، کوهپایه ها و کوهستان ها که در شمار مرزهای خشکی محسوب می شوند، تشکیل می دهند و طول مرزهای دریایی ایران در سه ساحل خلیج فارس، دریای عمان و دریای مازندران نیز 2700 کیلومتر است .مرزهای شرقی ایران که بسیار طولانی هستند با موضوعاتی از قیبیل مواد مخدر، ژئوپلیتیک آب، مسائل قومی و مذهبی و حضور کشورهای بیگانه دست به گریبانند. ایران از سمت شرق با دو کشور افغانستان و پاکستان هم‌مرز است؛ کشورهایی که به دلیل دوره‌های طولانی تنش و بی‌ثباتی، نقش زیادی در ایجاد ناامنی در مناطق همجوار خود از جمله ایران داشته و دارند.

با توجه به وضعیت ژئوپلیتیکی و استراتژیکی شرق کشور و با توجه به امکانات بالقوه (طبیعی و نیروی انسانی ) موجود ، چهار کانون درجه یک که درحال حاضر نیز فعالترین کانون های شرق کشور هستند می بایست مورد توجه بیش از بیش و همه جانبه قرار گیرند . توسعه این کانونها با اهداف امنیت و دفاع ملی و منافع فراملی و توسعه منطقه ای باید بیش از پیش گسترش یابد این کانونها که کانون های درجه یک شرق نامیده می شود واز جنوب به شمال عبارتنداز ( چابهار ، زاهدان ، بیرجند، مشهد) . بیشتر مورد توجه قرار گیرد تا امنیت مرزهای شرقی تامین گردد.چرا که موقعیت استراتژیکی و منابع غنی از مهمترین عناصر جغرافیایی سیاسی ایران هستند و این امر تاکنون بازتاب خود را بر استراتژی های منطقه ای و جهانی قدرت های بزرگ به جا نهاده است.

-1-طرح مسئله:

مرزسیاسی به پدیده ای فضایی اطلاق می شود که منعکس کننده ی قلمرو حاکمیت یک دولت بوده و مطابق با قواعد خاص در مقابل حرکت انسان ، انتقال کالایا نشر افکار مانع ایجاد کند یا دست کم آن را محدود سازد(میرحیدر، 1375 ،114)البته از آنجا که کنترل موثر مرزها نیاز به هزینه هنگفت و سنگین ، سیستم های کنترل منطبق بر نوع مرز، نیروهای سازمان یافته ویژه مرزی، تفاهم و همکاری موثر دولت های همسایه و حمایت سازمان های رسمی بین المللی دارد، در بین کشورهای جهان تنها دولت های معدودی مانند اتحادجماهیر شوروی سابق، اسرائیل، یوگسلاوی عهد تیتو، کوبا و چنددولت اروپایی و آمریکای شمالی، قادر به ایجاد سیستم مدیریت موثر بر اداره مرزهایشان شده اند و بسیاری از کشورهای دیگر از جمله ایران از عهده تهیه و تنظیمی مکانیزمی مناسب و کارآمد بر اداره مرزهای کشور برنیامدند (کریمی پور، 221،1379). ایران در محیط پیرامونی خود با چالش‌های امنیتی متعددی روبرو است که به صورت دایمی و به واسطه تحولات و روندهای منطقه‌ای باز تولید می‌شود. جمهوری اسلامی ایران از منظر منطقه‌ای در حوزه‌ای واقع شده است که هیچ گونه ترتیبات امنیتی پایدار و توافق شده در آن وجود ندارد. به رغم پیشرفت نظام‌های امنیت منطقه‌ای در سراسر جهان به ویژه بعد از پایان جنگ سرد و در چارچوب تحولات جهانی شدن، هنوز منطقه پیرامونی ایران فاقد ترتیبات امنیتی نهادینه شده‌ است. تروریسم، افراط‌گرایی، تنش‌های قومی – مذهبی، جرایم سازمان یافته، دولت‌های ضعیف و مداخلات قدرت‌های فرامنطقه‌ای از جمله چالش‌ها و موانع امنیتی عمده‌ای است که ایران در پیرامون خود با آنها روبروست. (عسگری، 1380، 295). پس از سرنگونی طالبان توسط نیروهای آمریکایی، این نیروها در مناطق مختلفی از افغانستان حضور پیدا کردند و دست به احداث پایگاه‌های متعددی از سوی آمریکا و ناتو زدند که این امر، برای ایران تهدید محسوب می‌شود و ایران را در تیررس دشمنان منافع ملی این کشور قرار می‌دهد. با این توصیفات کشورهای همسایه شرقی ایران، افغانستان و پاکستان به دلیل داشتن مشکلات امنیتی تهدیداتی را متوجه منافع ملی ایران ساخته و هزینه‌های جمهوری اسلامی را در خصوص کنترل مرزها افزایش داده‌اند. علاوه بر بی‌ثباتی سیاسی در افغانستان که از سال‌ها پیش معضل آوارگان افغانی، قاچاق مواد مخدر و دیگر مشکلات اجتماعی را برای ایران به وجود آورد است، در پاکستان نیز فعالیت‌های جریان افراطی طالبان افزایش یافته و به تقابل و درگیری با ارتش آن کشور انجامیده است. در نتیجه با گسترش نفوذ و فعالیت جریان‌های افراطی مانند طالبان و القاعده در منطقه از یک سو و حضور نظامی امریکا به بهانه مقابله با تروریسم در کنار مرزهای شرقی ایران از سوی دیگر، کشور در معرض تهدیدات امنیتی فزاینده‌ای قرار گرفته است. به طوری که موقعیت استراتژیک و ژئوپلیتیكی ایران و ساختار طبیعی فضای ایران برکنش متقابل افراد و گروه‌های اجتماعی تاثیرات متفاوتی گذاشته است. پرداختن به تهدیدات از مرزهای شرقی مسئله مهمی در ژئوپلیتیک کشور است.بخصوص در شرایط فعلی با تحولاتی که در کشورهای واقع در شرق کشور ما و آسیای میانه حادث شده است و کل تحولاتی که در آسیا اتفاق خواهد افتاد، با نفوذ وهابیت مهاجم به کشورهای شرق و پان ترکیسم لائیک به آسیای مرکزی، شرق و شمال شرق کشور از حساسیتهای امنیتی ویژه ای برخوردار شده است . امنیت ملی و فراملی ما ایجاب می کند به شرق کشور و توسعه عمومی و امنیت آن بیشتر توجه نماییم

1-2-اهمیت و ضرورت تحقیق :

مرزهای گسترده زمینی ایران با افغانستان و پاکستان به انضمام مرز آبی‌ای که با کشور پاکستان داریم، گستره وسیعی را تشکیل می‌دهد که کنترل و تأمین امنیت آن، کار مهم و مشکلی است.در عرف بین‌الملل، دو کشور هم‌مرز در تأمین مرز مشترکشان با یکدیگر همکاری داشته و پایگاه‌های مرزی قو‌ی‌ای را سازمان‌دهی می‌کنند اما متأسفانه این عرف در مرز میان ایران با دو کشور افغانستان و پاکستان، شکسته شده است. کما اینکه این دو کشور هیچ پایگاه امنیتی مرزی قوی‌ای ندارند و به دلیل عدم‌توانمندی آنها در کنترل مرزهایشان، مأموران امنیتی و مرزی ما نه تنها مشغول تأمین امنیت مرزهای خودمان هستند بلکه ناگزیر از کنترل مرزهای پاکستان و افغانستان نیز می‌باشند(روزنامه سرمایه تاریخ 30/4/1389). همچنین سیاسی شدن هویت‌های قومی – مذهبی که از یک سو به جهانی شدن تکنولوژی ارتباطات و اطلاعات و از سوی دیگر به آزاد شدن گسل‌های لرزان قومی پس از فروپاشی اتحاد شوروی به ابزار فشاری برای برخی قدرت‌ها به ویژه ایالات متحده آمریکا مبدل شده است. ایده‌های قومی دارای ماهیت متباینی هستند. سیاسی شدن هویت ‌ها می‌تواند تهدیدی جدی علیه تمامیت ارضی و حاکمیت سرزمینی کشورهای چند قومی باشد. استان‌های مجاور مرزهای شرقی جمهوری اسلامی ایران دقیقاً مشرف به مثلث طلایی است (مثلث طلایی ناحیه‌ای بیابانی است که دور از دسترس دولت‌های ایران، پاکستان و افغانستان قرار دارد. این ناحیه به دلیل اینکه محل عبور سوق‌الجیشی مواد مخدر، تولید هروئین و انبار تسلیحات نظامی است به مثلث طلایی شهرت دارد). هلال طلایی شامل مناطق کوهستانی سه کشور افغانستان، پاکستان و ایران است. در سال ۱۹۹۱، افغانستان بزرگترین تولیدکننده تریاک در جهان بود و بعد از آن میانمار، که بخشی از مثلث طلایی می‌باشد. هلال طلائی سابقه بسیار طولانی‌تر از مثلث طلایی در تولید تریاک دارد. (کریمی پور، 1379،154).

تهدیداتی چون مهاجرت‌های غیرقانونی، قاچاق مواد مخدر و تسلیحات، جنایات سازمان یافته، ورود کالاهای ممنوعه، ناامنی نواحی مرزی و حمله به پاسگاه‌های مرزبانی و غیره در کنار تحرکات قومی – مذهبی به ویژه پس از جنگ افغانستان امنیت مرزهای شرقی ایران را به مخاطره انداخته است. از این بابت نگرانی جدی وجود دارد که این گونه تحرکات قومی – مذهبی با طالبان و القاعده پیوندهایی داشته باشند و از مناسبات قومی و قبیله‌ای با بلوچ‌ها و پشتون‌های پاکستان و افغانستان تأثیر ‌پذیرند.

ناامنی‌های اخیر در مرزهای شرقی ایران ایجاب می‌کند که به مسائل و تحولات این منطقه پس از تحولات 11 سپتامبر بیشتر توجه شود.[2] همانطور که مقامات ایرانی نیز بارها بر آن تأکید کرده اند امنیت افغانستان با امنیت ایران گره خورده است. امنیت در مرزهای شرقی ما به شدت با تحولات افغانستان ارتباط پیدا می‌کند. به همین سبب زمینه‌های زیادی برای همکاری‌ها در سیاست خارجی ما و افغانستان موجود است. عدم توجه به اولویت‌های موجود در مرزهای شرقی می‌تواند سبب گسترش افراط گرایی و حضور طالبان شده و فضای ما را به هم بزند و سبب گسترش القاعده و تروریسم شود. از سویی مواد مخدر می‌تواند خود تهدید مهم دیگر باشد. وامامرزهای ایران و پاکستان از جمله مرزهایی هستند که همواره مشکلات زیادی را برای مرزبانان، ساکنان مناطق مرزی و مسئولان ایجاد کرده‌اند. از این‌رو، مدیریت بهینه آنها برای به حداقل رساندن تهدیدها و خسارت و استفاده از توان‌های محیطی ضروری به نظر می‌رسد، اما برای رسیدن به این مهم، موانع بسیاری وجود دارد که شناسایی آنها کمک زیادی به مدیریت بهینه مرزها خواهد کرد. نتایج بررسی نشان داده که مجموعه‌ای از عوامل سیاسی، اقتصادی، تاریخی و فرهنگی به همراه ویژگی‌های ساختاری مرز و مناطق مرزی، مهم‌ترین موانع فراروی ایران در راستای مدیریت بهینه مرزهای خود با پاکستان است و توسعه همه‌جانبه مناطق مرزی، تقویت کارآی نیروهای امنیتی و مدیریت ترکیبی و یکپارچه، راهکار فائق آمدن بر این موانع است (پیشگاهی فرد،1390،141).

با این اوصاف کشور ما در یکی از حساس‌ترین موقعیت‌های ژئوپلیتیکی جهان قرار گرفته، به گونه‌ای که مناطق ژئوپلیتیکی فعالی با کارکردهای گسترده و پرشمار گرداگرد آن را فرا گرفته و آن را به‌صورت کانون جاذبه دیپلماسی منطقه‌ای و جهانی درآورده است. این موقعیت نه تنها باعث تأثیرگذاری ایران بر فرایند تحولات جهانی و منطقه‌ای می‌شود بلکه کارکرد مناطق پیرامونی نیز می‌تواند مسائل ایران را زیر سایة خود قرار دهد. از سویی موقعیت ایران در نظام جهانی و منطقه‌ای و کنش و روابط دوسویه آن با قطبهای قدرت جهانی و مناطق ژئوپلیتیکی، پیوسته مسائل نوینی می‌آفریند که مجموعاً زمینه بسیار مناسبی را برای مطالعه عوامل پویا و متحول سیاسی، با تأکید بر واقعیت‌های جغرافیایی و به‌ویژه بازنمائی پدیده‌های ژئوپلیتیک آن برای بازبینی استراتژیک و تبیین شاخصهای سیاست خارجی فراهم نموده است (پیشگاه هادیان، 18،1385). در حال حاضر به علت شرایط خاصی می توان گفت که از مرزهای شرقی مرز ایران و افغانستان از مرزهای ناآرام کشور است بدین صورت که به علت وضعیت طبیعی و جغرافیایی و همچنین اوضاع داخلی افغانستان ، افغانها به راحتی و به طور غیرمجاز در طول نوار مرزی تردد داشته و عده ای از آنان نیز در شهرها و روستاهای حاشیه مرز ساکن هستند و سکونت غیرمجاز و گسترده افغانها در حاشیه مرز علاوه بر ایجاد مسائل سیاسی و مشکلات فرهنگی ، بهداشتی و رفاهی در منطقه موجب بروز مشکلات دیگری نظیر حمل مواد مخدر و کالای قاچاق و سرقت و ناامنی شده است. دولت جمهوری اسلامی ایران با احداث جاده های مرزی و پاسگاه های انتظانی و استقرار نیروهای نظامی در حفظ و کنترل ورود کالای قاچاق و مواد مخدر و فراهم آوردن امنیت فعالیتهای چشم گیری داشته است و این به منظور اهمیت مرزهای شرقی و تاثیر آن بر ژئوپلیتیک کشور می باشد.

 مخدر و دیگر مشکلات اجتماعی را برای ایران به وجود آورد است، در پاکستان نیز فعالیت‌های جریان افراطی طالبان افزایش یافته و به تقابل و درگیری با ارتش آن کشور انجامیده است. در نتیجه با گسترش نفوذ و فعالیت جریان‌های افراطی مانند طالبان و القاعده در منطقه از یک سو و حضور نظامی امریکا به بهانه مقابله با تروریسم در کنار مرزهای شرقی ایران از سوی دیگر، کشور در معرض تهدیدات امنیتی فزاینده‌ای قرار گرفته است. به طوری که موقعیت استراتژیک و ژئوپلیتیكی ایران و ساختار طبیعی فضای ایران برکنش متقابل افراد و گروه‌های اجتماعی تاثیرات متفاوتی گذاشته است. پرداختن به تهدیدات از مرزهای شرقی مسئله مهمی در ژئوپلیتیک کشور است.بخصوص در شرایط فعلی با تحولاتی که در کشورهای واقع در شرق کشور ما و آسیای میانه حادث شده است و کل تحولاتی که در آسیا اتفاق خواهد افتاد، با نفوذ وهابیت مهاجم به کشورهای شرق و پان ترکیسم لائیک به آسیای مرکزی، شرق و شمال شرق کشور از حساسیتهای امنیتی ویژه ای برخوردار شده است . امنیت ملی و فراملی ما ایجاب می کند به شرق کشور و توسعه عمومی و امنیت آن بیشتر توجه نماییم

1-2-اهمیت و ضرورت تحقیق :

مرزهای گسترده زمینی ایران با افغانستان و پاکستان به انضمام مرز آبی‌ای که با کشور پاکستان داریم، گستره وسیعی را تشکیل می‌دهد که کنترل و تأمین امنیت آن، کار مهم و مشکلی است.در عرف بین‌الملل، دو کشور هم‌مرز در تأمین مرز مشترکشان با یکدیگر همکاری داشته و پایگاه‌های مرزی قو‌ی‌ای را سازمان‌دهی می‌کنند اما متأسفانه این عرف در مرز میان ایران با دو کشور افغانستان و پاکستان، شکسته شده است. کما اینکه این دو کشور هیچ پایگاه امنیتی مرزی قوی‌ای ندارند و به دلیل عدم‌توانمندی آنها در کنترل مرزهایشان، مأموران امنیتی و مرزی ما نه تنها مشغول تأمین امنیت مرزهای خودمان هستند بلکه ناگزیر از کنترل مرزهای پاکستان و افغانستان نیز می‌باشند(روزنامه سرمایه تاریخ 30/4/1389). همچنین سیاسی شدن هویت‌های قومی – مذهبی که از یک سو به جهانی شدن تکنولوژی ارتباطات و اطلاعات و از سوی دیگر به آزاد شدن گسل‌های لرزان قومی پس از فروپاشی اتحاد شوروی به ابزار فشاری برای برخی قدرت‌ها به ویژه ایالات متحده آمریکا مبدل شده است. ایده‌های قومی دارای ماهیت متباینی هستند. سیاسی شدن هویت ‌ها می‌تواند تهدیدی جدی علیه تمامیت ارضی و حاکمیت سرزمینی کشورهای چند قومی باشد. استان‌های مجاور مرزهای شرقی جمهوری اسلامی ایران دقیقاً مشرف به مثلث طلایی است (مثلث طلایی ناحیه‌ای بیابانی است که دور از دسترس دولت‌های ایران، پاکستان و افغانستان قرار دارد. این ناحیه به دلیل اینکه محل عبور سوق‌الجیشی مواد مخدر، تولید هروئین و انبار تسلیحات نظامی است به مثلث طلایی شهرت دارد). هلال طلایی شامل مناطق کوهستانی سه کشور افغانستان، پاکستان و ایران است. در سال ۱۹۹۱، افغانستان بزرگترین تولیدکننده تریاک در جهان بود و بعد از آن میانمار، که بخشی از مثلث طلایی می‌باشد. هلال طلائی سابقه بسیار طولانی‌تر از مثلث طلایی در تولید تریاک دارد. (کریمی پور، 1379،154).

تهدیداتی چون مهاجرت‌های غیرقانونی، قاچاق مواد مخدر و تسلیحات، جنایات سازمان یافته، ورود کالاهای ممنوعه، ناامنی نواحی مرزی و حمله به پاسگاه‌های مرزبانی و غیره در کنار تحرکات قومی – مذهبی به ویژه پس از جنگ افغانستان امنیت مرزهای شرقی ایران را به مخاطره انداخته است. از این بابت نگرانی جدی وجود دارد که این گونه تحرکات قومی – مذهبی با طالبان و القاعده پیوندهایی داشته باشند و از مناسبات قومی و قبیله‌ای با بلوچ‌ها و پشتون‌های پاکستان و افغانستان تأثیر ‌پذیرند.

ناامنی‌های اخیر در مرزهای شرقی ایران ایجاب می‌کند که به مسائل و تحولات این منطقه پس از تحولات 11 سپتامبر بیشتر توجه شود.[2] همانطور که مقامات ایرانی نیز بارها بر آن تأکید کرده اند امنیت افغانستان با امنیت ایران گره خورده است. امنیت در مرزهای شرقی ما به شدت با تحولات افغانستان ارتباط پیدا می‌کند. به همین سبب زمینه‌های زیادی برای همکاری‌ها در سیاست خارجی ما و افغانستان موجود است. عدم توجه به اولویت‌های موجود در مرزهای شرقی می‌تواند سبب گسترش افراط گرایی و حضور طالبان شده و فضای ما را به هم بزند و سبب گسترش القاعده و تروریسم شود. از سویی مواد مخدر می‌تواند خود تهدید مهم دیگر باشد. وامامرزهای ایران و پاکستان از جمله مرزهایی هستند که همواره مشکلات زیادی را برای مرزبانان، ساکنان مناطق مرزی و مسئولان ایجاد کرده‌اند. از این‌رو، مدیریت بهینه آنها برای به حداقل رساندن تهدیدها و خسارت و استفاده از توان‌های محیطی ضروری به نظر می‌رسد، اما برای رسیدن به این مهم، موانع بسیاری وجود دارد که شناسایی آنها کمک زیادی به مدیریت بهینه مرزها خواهد کرد. نتایج بررسی نشان داده که مجموعه‌ای از عوامل سیاسی، اقتصادی، تاریخی و فرهنگی به همراه ویژگی‌های ساختاری مرز و مناطق مرزی، مهم‌ترین موانع فراروی ایران در راستای مدیریت بهینه مرزهای خود با پاکستان است و توسعه همه‌جانبه مناطق مرزی، تقویت کارآی نیروهای امنیتی و مدیریت ترکیبی و یکپارچه، راهکار فائق آمدن بر این موانع است (پیشگاهی فرد،1390،141).

با این اوصاف کشور ما در یکی از حساس‌ترین موقعیت‌های ژئوپلیتیکی جهان قرار گرفته، به گونه‌ای که مناطق ژئوپلیتیکی فعالی با کارکردهای گسترده و پرشمار گرداگرد آن را فرا گرفته و آن را به‌صورت کانون جاذبه دیپلماسی منطقه‌ای و جهانی درآورده است. این موقعیت نه تنها باعث تأثیرگذاری ایران بر فرایند تحولات جهانی و منطقه‌ای می‌شود بلکه کارکرد مناطق پیرامونی نیز می‌تواند مسائل ایران را زیر سایة خود قرار دهد. از سویی موقعیت ایران در نظام جهانی و منطقه‌ای و کنش و روابط دوسویه آن با قطبهای قدرت جهانی و مناطق ژئوپلیتیکی، پیوسته مسائل نوینی می‌آفریند که مجموعاً زمینه بسیار مناسبی را برای مطالعه عوامل پویا و متحول سیاسی، با تأکید بر واقعیت‌های جغرافیایی و به‌ویژه بازنمائی پدیده‌های ژئوپلیتیک آن برای بازبینی استراتژیک و تبیین شاخصهای سیاست خارجی فراهم نموده است (پیشگاه هادیان، 18،1385). در حال حاضر به علت شرایط خاصی می توان گفت که از مرزهای شرقی مرز ایران و افغانستان از مرزهای ناآرام کشور است بدین صورت که به علت وضعیت طبیعی و جغرافیایی و همچنین اوضاع داخلی افغانستان ، افغانها به راحتی و به طور غیرمجاز در طول نوار مرزی تردد داشته و عده ای از آنان نیز در شهرها و روستاهای حاشیه مرز ساکن هستند و سکونت غیرمجاز و گسترده افغانها در حاشیه مرز علاوه بر ایجاد مسائل سیاسی و مشکلات فرهنگی ، بهداشتی و رفاهی در منطقه موجب بروز مشکلات دیگری نظیر حمل مواد مخدر و کالای قاچاق و سرقت و ناامنی شده است. دولت جمهوری اسلامی ایران با احداث جاده های مرزی و پاسگاه های انتظانی و استقرار نیروهای نظامی در حفظ و کنترل ورود کالای قاچاق و مواد مخدر و فراهم آوردن امنیت فعالیتهای چشم گیری داشته است و این به منظور اهمیت مرزهای شرقی و تاثیر آن بر ژئوپلیتیک کشور می باشد.