ای از عوامل اصلی اقلیمی منطقه براساس آمارهای موجود ارائه شده و ارتباط بین آنها تحلیل می شود تا نتایج کلی بدست آمده در برآوردها و بررسیهای عمومی شناسایی مورد بهره برداری قرار گیرد.

بیان مسئله

اهمیت مقادیر و تغییرات آن بخصوص در کشور ما ایران که در ناحیه خشک و نیمه خشک جهان قرار دارد بر هیچکس پوشیده نیست بر اساس اطلس اقلیمی ایران در دوره 1990-1961 میلادی بیش از دو سوم وسعت کشور دارای میانگین سالانه بارش کمتر از 300 میلی متر می باشد و لیکن هسته های پر بارش بالاتر از 1000 میلی متر در منطقه زاگرس و دامنه های شمالی البرز وجود دارد . تقریبا تمام نقاط استانهای شمالی گیلان و مازندران از میانگین سالانه بیش از 500 میلی متر برخوردارند

استان گیلان نیز با شرایط جغرافیایی و طبیعی خاص خود در ایران منحصر به فرد است و بارشهای شدیدی در سالهای اخیر در آن صورت گرفته که ناشی از تغییرات اقلیمی در سطح سیاره زمین و غیره می‎باشد دره سفید رود باتوجه به موقعیت و قرار گیری آن در بین کوههای البرز و کوههای زنجان از نظر اقلیمی در شرایط خاص جغرافیایی قرار دارد و این موضوع باعث شده که در این منطقه روند بارش در سال، ماه و فصل دارای تغییرات محسوسی باشد که با بررسی روند بارش و برنامه ریزی مدون می‎توان نسبت به جلو گیری از بروز سیل و سایر مخاطرات ناشی از بارش اقدامات لازم را انجام داد.

 1-2- سوالات تحقیق

1. آیا درروند بارش سالانه، ماهانه و فصلی دره سفید تغییراتی مشاهده می گردد؟
2. تغییرات روند بارش در دره سفید رود در چه دوره ای افزایش می یابد؟

1-3- اهداف تحقیق

1. بررسی تغییرات روند بارش سالانه، ماهانه و فصلی
2. شناسایی و معرفی مهمترین و غالبترین روند تغییرات بارشی
3. برنامه ریزی با توجه به روند بارش در کشاورزی و سایر امور

4. ای از عوامل اصلی اقلیمی منطقه براساس آمارهای موجود ارائه شده و ارتباط بین آنها تحلیل می شود تا نتایج کلی بدست آمده در برآوردها و بررسیهای عمومی شناسایی مورد بهره برداری قرار گیرد.

   بیان مسئله

   اهمیت مقادیر و تغییرات آن بخصوص در کشور ما ایران که در ناحیه خشک و نیمه خشک جهان قرار دارد بر هیچکس پوشیده نیست بر اساس اطلس اقلیمی ایران در دوره 1990-1961 میلادی بیش از دو سوم وسعت کشور دارای میانگین سالانه بارش کمتر از 300 میلی متر می باشد و لیکن هسته های پر بارش بالاتر از 1000 میلی متر در منطقه زاگرس و دامنه های شمالی البرز وجود دارد . تقریبا تمام نقاط استانهای شمالی گیلان و مازندران از میانگین سالانه بیش از 500 میلی متر برخوردارند

   استان گیلان نیز با شرایط جغرافیایی و طبیعی خاص خود در ایران منحصر به فرد است و بارشهای شدیدی در سالهای اخیر در آن صورت گرفته که ناشی از تغییرات اقلیمی در سطح سیاره زمین و غیره می‎باشد دره سفید رود باتوجه به موقعیت و قرار گیری آن در بین کوههای البرز و کوههای زنجان از نظر اقلیمی در شرایط خاص جغرافیایی قرار دارد و این موضوع باعث شده که در این منطقه روند بارش در سال، ماه و فصل دارای تغییرات محسوسی باشد که با بررسی روند بارش و برنامه ریزی مدون می‎توان نسبت به جلو گیری از بروز سیل و سایر مخاطرات ناشی از بارش اقدامات لازم را انجام داد.

    1-2- سوالات تحقیق

   1. آیا درروند بارش سالانه، ماهانه و فصلی دره سفید تغییراتی مشاهده می گردد؟
   2. تغییرات روند بارش در دره سفید رود در چه دوره ای افزایش می یابد؟

   1-3- اهداف تحقیق

   1. بررسی تغییرات روند بارش سالانه، ماهانه و فصلی
   2. شناسایی و معرفی مهمترین و غالبترین روند تغییرات بارشی
   3. برنامه ریزی با توجه به روند بارش در کشاورزی و سایر امور

   1-4- فرضیه های تحقیق

   • به نظر می رسد که در روند بارشی سالانه، ماهانه و فصلی دره سفید رود تغییرات محسوسی مشاهده می گردد.
   • بنظر می رسد که افزایش تغییرات بارش ماهانه بیشتر از سالانه و فصلی باشد.

   1-5-مراحل تحقیق

    1-5-1- نوع روش تحقیق

   نوع تحقیق بصورت توصیفی و تحلیلی با اهداف کاربردی می باشد

   1-5-2- روش گردآوری اطلاعات

   . روش گردآوری اطلاعات بصورت کتابخانه ای، اسنادی و میدانی می باشد

   1-5-3- ابزار گردآوری اطلاعات

   ابزار گردآوری اطلاعات در روش کتابخانه ای بصورت فیش برداری، جدول، نقشه و کروکی . . . و شبکه های کامپیوتری بوده و در روش میدانی نیز از نقشه، مشاهده، مصاحبه و دوربین عکاسی و عین استفاده شده است.

    1-5-4- روش تجزیه و تحلیل اطلاعات

   در این تحقیق پس از جمع آوری اطلاعات از طریق ابزارهای گردآوری اطلاعات، اطلاعات خام را مورد تجزیه و تحلیل قرار داده و همچنین به تفسیر نقشه ها پرداخته تا مورد استفاده قرار گیرد. لذا برای تجزیه و تحلیل اطلاعات با توجه به ماهیت داده ها از روش های توصیفی و کاربردی استفاده شده است.

   1-6- جامعه آماری

   جامعه آماری تحقیق فوق دره سفید رود بوده که از سد منجیل شروع شده و تعدادی از ایستگاه ها و شهرستان های اطراف رودخانه سفیدرود را تا دریای خزر پوشش داده است.

   1-7- مقطع زمانی

       با توجه به آمارهای موجود ایستگاه های مورد مطالعه در منطقه، سعی نموده ایم تا از ایستگاه هایی استفاده شود که دارای آمارهای طولانی تری باشند. در نهایت بعد از همگن سازی ایستگاه ها، 9 ایستگاه در یک دوره 30 ساله در سه مقطع سالانه و ماهانه و فصلی مورد بررسی قرار گرفت.

   1-8- قلمرو تحقیق

   با توجه به اینکه بررسی تحقیق فوق دره سفیدرود بوده لذا قلمرو آن مناطقی مانند رودبار، سیاهکل، لاهیجان، آستانه، رشت، بندانزلی و شفت را در بر می گیرد

   

5.  

1-4- فرضیه های تحقیق

• به نظر می رسد که در روند بارشی سالانه، ماهانه و فصلی دره سفید رود تغییرات محسوسی مشاهده می گردد.
• بنظر می رسد که افزایش تغییرات بارش ماهانه بیشتر از سالانه و فصلی باشد.

1-5-مراحل تحقیق

 1-5-1- نوع روش تحقیق

نوع تحقیق بصورت توصیفی و تحلیلی با اهداف کاربردی می باشد

1-5-2- روش گردآوری اطلاعات

. روش گردآوری اطلاعات بصورت کتابخانه ای، اسنادی و میدانی می باشد

1-5-3- ابزار گردآوری اطلاعات

ابزار گردآوری اطلاعات در روش کتابخانه ای بصورت فیش برداری، جدول، نقشه و کروکی . . . و شبکه های کامپیوتری بوده و در روش میدانی نیز از نقشه، مشاهده، مصاحبه و دوربین عکاسی و عین استفاده شده است.

 1-5-4- روش تجزیه و تحلیل اطلاعات

در این تحقیق پس از جمع آوری اطلاعات از طریق ابزارهای گردآوری اطلاعات، اطلاعات خام را مورد تجزیه و تحلیل قرار داده و همچنین به تفسیر نقشه ها پرداخته تا مورد استفاده قرار گیرد. لذا برای تجزیه و تحلیل اطلاعات با توجه به ماهیت داده ها از روش های توصیفی و کاربردی استفاده شده است.

1-6- جامعه آماری

جامعه آماری تحقیق فوق دره سفید رود بوده که از سد منجیل شروع شده و تعدادی از ایستگاه ها و شهرستان های اطراف رودخانه سفیدرود را تا دریای خزر پوشش داده است.

1-7- مقطع زمانی

    با توجه به آمارهای موجود ایستگاه های مورد مطالعه در منطقه، سعی نموده ایم تا از ایستگاه هایی استفاده شود که دارای آمارهای طولانی تری باشند. در نهایت بعد از همگن سازی ایستگاه ها، 9 ایستگاه در یک دوره 30 ساله در سه مقطع سالانه و ماهانه و فصلی مورد بررسی قرار گرفت.

1-8- قلمرو تحقیق

با توجه به اینکه بررسی تحقیق فوق دره سفیدرود بوده لذا قلمرو آن مناطقی مانند رودبار، سیاهکل، لاهیجان، آستانه، رشت، بندانزلی و شفت را در بر می گیرد

در جهان امروز کارشناسان ورزش به دنبال استفاده از یافته های علمی برای آماده ساختن هر چه بیشتر ورزشکاران حرفه ای در رقابت های ملی، جهانی و المپیک هستند از این رو به نظر می رسد. بهره برداری از بهترین روش های تمرینی مناسب از مهمترین اصولی است که رعایت آن از سوی مربیان مجرب وآگاه در ورزش قهرمانی و حرفه ای اجتناب ناپذیر است(41).

کاراته یک ورزش رزمی جهت بشاش کردن وارائه دهنده ی یک تصویر از تمرین ذهنی می باشد که نیاز به آمادگی جسمانی بالا دارد (45). آمادگی جسمانی نیز مجموعه ای از ویژیگی های ذاتی و اکتسابی است که توانایی فعالیت بدنی را تعیین می کند. تمرین و آمادگی نیز موجب توسعه همه جانبه استقامت، قدرت، سرعت، انعطاف پذیری و هماهنگی می شود (75). عموما برای گسترش اجزای خاص آمادگی جسمانی می توان فعالیت های ورزشی را به روشی منظم و سازمان یافته اجرا کرد که این جلسات ورزشی باید تحریک لازم را برای گسترش اجزای آمادگی جسمانی تامین کند و باید شرایطی را به وجود آورد که وقتی بدن در معرض آنها قرار می گیرد توسعه یابد(73). هر فرد باارتقائ سطح دانش و شناخت بدن خود به همراه تمرینات، چابکی، سرعت و روش های برگشت به حالت اولیه که کلید موفقیت است را بدست می آورد(11).

یکی از روش هایی که امروزه جایگاه مناسبی در بین ورزشکاران پیدا کرده است تمرین های پلایومتریک است. این تمرینات به منظور ترکیب سرعت و قدرت در اجرای حرکات ورزشی طراحی شده است و ماهیتا از توان بالقوه ی زیادی برخوردار است و در صورتی که به روش علمی استفاده شود ورزشکاران را قادر می سازد بتوانند حرکت و مهارت را با سرعت بیشتری انجام دهند (114). در تمرین های پلایومتریک سعی می شود قبل از مرحله انقباض برون گرا که موجب طویل شدن عضله می شود تواتر پیام های صادره از سوی دوک عضلانی برای اعمال کشش از طریق انقباض و در نتیجه ی انقباض، بازتاب عضله بیشتر شود (10). روش دیگری که در تمرینات اهمیت دارد و شدت تحریکها یا عامل هایی که مغز و بدن را برای توسعه هر چه بیشتر سرعتی شدن تحریک می کند تمرینات سرعتی است، شرط اول در تمرینات سرعتی استفاده و برخورداری از تکنیک خوب است. تمرینات سرعتی موقعی بیشترین کارایی را دارد که ورزشکار یک روز بعد از تمرینات سرعتی به استراحت بپردازد یا تمریناتی با شدت کمتر را اجرا کند (9).

• بیان مسئله

کاراته یک نوع مبارزه ژاپنی است که در آن از دست و پا برای وارد کردن ضربات پر قدرت مشت و لگد استفاده می شود، کلمه کاراته به معنی دست خالی می باشد وفردی

در جهان امروز کارشناسان ورزش به دنبال استفاده از یافته های علمی برای آماده ساختن هر چه بیشتر ورزشکاران حرفه ای در رقابت های ملی، جهانی و المپیک هستند از این رو به نظر می رسد. بهره برداری از بهترین روش های تمرینی مناسب از مهمترین اصولی است که رعایت آن از سوی مربیان مجرب وآگاه در ورزش قهرمانی و حرفه ای اجتناب ناپذیر است(41).

کاراته یک ورزش رزمی جهت بشاش کردن وارائه دهنده ی یک تصویر از تمرین ذهنی می باشد که نیاز به آمادگی جسمانی بالا دارد (45). آمادگی جسمانی نیز مجموعه ای از ویژیگی های ذاتی و اکتسابی است که توانایی فعالیت بدنی را تعیین می کند. تمرین و آمادگی نیز موجب توسعه همه جانبه استقامت، قدرت، سرعت، انعطاف پذیری و هماهنگی می شود (75). عموما برای گسترش اجزای خاص آمادگی جسمانی می توان فعالیت های ورزشی را به روشی منظم و سازمان یافته اجرا کرد که این جلسات ورزشی باید تحریک لازم را برای گسترش اجزای آمادگی جسمانی تامین کند و باید شرایطی را به وجود آورد که وقتی بدن در معرض آنها قرار می گیرد توسعه یابد(73). هر فرد باارتقائ سطح دانش و شناخت بدن خود به همراه تمرینات، چابکی، سرعت و روش های برگشت به حالت اولیه که کلید موفقیت است را بدست می آورد(11).

یکی از روش هایی که امروزه جایگاه مناسبی در بین ورزشکاران پیدا کرده است تمرین های پلایومتریک است. این تمرینات به منظور ترکیب سرعت و قدرت در اجرای حرکات ورزشی طراحی شده است و ماهیتا از توان بالقوه ی زیادی برخوردار است و در صورتی که به روش علمی استفاده شود ورزشکاران را قادر می سازد بتوانند حرکت و مهارت را با سرعت بیشتری انجام دهند (114). در تمرین های پلایومتریک سعی می شود قبل از مرحله انقباض برون گرا که موجب طویل شدن عضله می شود تواتر پیام های صادره از سوی دوک عضلانی برای اعمال کشش از طریق انقباض و در نتیجه ی انقباض، بازتاب عضله بیشتر شود (10). روش دیگری که در تمرینات اهمیت دارد و شدت تحریکها یا عامل هایی که مغز و بدن را برای توسعه هر چه بیشتر سرعتی شدن تحریک می کند تمرینات سرعتی است، شرط اول در تمرینات سرعتی استفاده و برخورداری از تکنیک خوب است. تمرینات سرعتی موقعی بیشترین کارایی را دارد که ورزشکار یک روز بعد از تمرینات سرعتی به استراحت بپردازد یا تمریناتی با شدت کمتر را اجرا کند (9).

• بیان مسئله

کاراته یک نوع مبارزه ژاپنی است که در آن از دست و پا برای وارد کردن ضربات پر قدرت مشت و لگد استفاده می شود، کلمه کاراته به معنی دست خالی می باشد وفردی که تمرینات کاراته را انجام می دهد کاراته کا نامیده می شود، آزمودنی های این پژوهش کاراته کاران سبک شوتوکان می باشند که در این سبک قدرت پا با توجه به محل ضربه بالاترین مقدار قدرت را تولید می کند (45). این رشته به آمادگی جسمانی زیادی نیاز دارد وبه سطوح بیشینه قدرت، سرعت، توان و چابکی وابسته می باشد اجرای مهارتهای انفجاری مانند پریدن، جابه جایی، چرخش و واکنش های سریع وناگهانی از اهمیت ویژه ای بر خوردار می باشد طبق تحقیقات اولر^[1] (1991)به طور تقریبی 5/1تا 2 میلیون نفر از امریکائیها در این رشته ورزشی فعالیت می کنند، جیف و مینکوف^[2] (1998) گفته اند که 20درصد از این افراد را کودکان تشکیل می دهند(105).

• اهمیت و ضرورت پژوهش

دامنه استفاده از روش های مختلف تمرینی در ورزش بسیار گسترده است و استفاده از هر شیوه تمرینی اطلاعات خاص مربوط به آن تمرین را می طلبد و هر یک از روش های تمرینی برای تقویت فاکتورهای خاصی بکار گرفته می شوند(22). اجرای هر فعالیتی در حداقل زمان همواره مورد توجه بشر بوده است. توان از مهمترین عوامل آمادگی جسمانی است که در اغلب رشته های ورزشی نقش مهمی ایجاد می کند(39،59). ورزشکار در اجرای بهینه نیاز به مهارت و قدرت دارد که تمامی ورزش ها از اسکی روی یخ تا بسکتبال این دو خصوصیت را شامل می شوند (41). توان از مهمترین عوامل آمادگی جسمانی است که در اغلب رشته های ورزشی نقش مهمی ایجاد می کند(39،59). بسیاری از ورزش های انفرادی و تیمی که در آن ها به پریدن، ضربه زدن و سرعت نیاز است مقدار زیادی به توان انفجاری پاها بستگی دارد، مساله قابل توجه دیگر آن است که هر یک از برنامه های تمرینی، نیاز به امکانات ویژه ای دارند، بنابراین در صورت دسترس نبودن امکانات و تجهیرات می توان تمرین های پلایومتریک و سرعتی را جایگزین کرد (2). به طور کلی، آموزش تمرینات پلایومتریک به همراه تمرینات سرعتی باعث بهبود عملکرد عضلات، توان انفجاری و عملکرد ورزشی آنها نسبت به آموزش پلایومتریک معمولی می شود(115).

 که تمرینات کاراته را انجام می دهد کاراته کا نامیده می شود، آزمودنی های این پژوهش کاراته کاران سبک شوتوکان می باشند که در این سبک قدرت پا با توجه به محل ضربه بالاترین مقدار قدرت را تولید می کند (45). این رشته به آمادگی جسمانی زیادی نیاز دارد وبه سطوح بیشینه قدرت، سرعت، توان و چابکی وابسته می باشد اجرای مهارتهای انفجاری مانند پریدن، جابه جایی، چرخش و واکنش های سریع وناگهانی از اهمیت ویژه ای بر خوردار می باشد طبق تحقیقات اولر^[1] (1991)به طور تقریبی 5/1تا 2 میلیون نفر از امریکائیها در این رشته ورزشی فعالیت می کنند، جیف و مینکوف^[2] (1998) گفته اند که 20درصد از این افراد را کودکان تشکیل می دهند(105).

• اهمیت و ضرورت پژوهش

دامنه استفاده از روش های مختلف تمرینی در ورزش بسیار گسترده است و استفاده از هر شیوه تمرینی اطلاعات خاص مربوط به آن تمرین را می طلبد و هر یک از روش های تمرینی برای تقویت فاکتورهای خاصی بکار گرفته می شوند(22). اجرای هر فعالیتی در حداقل زمان همواره مورد توجه بشر بوده است. توان از مهمترین عوامل آمادگی جسمانی است که در اغلب رشته های ورزشی نقش مهمی ایجاد می کند(39،59). ورزشکار در اجرای بهینه نیاز به مهارت و قدرت دارد که تمامی ورزش ها از اسکی روی یخ تا بسکتبال این دو خصوصیت را شامل می شوند (41). توان از مهمترین عوامل آمادگی جسمانی است که در اغلب رشته های ورزشی نقش مهمی ایجاد می کند(39،59). بسیاری از ورزش های انفرادی و تیمی که در آن ها به پریدن، ضربه زدن و سرعت نیاز است مقدار زیادی به توان انفجاری پاها بستگی دارد، مساله قابل توجه دیگر آن است که هر یک از برنامه های تمرینی، نیاز به امکانات ویژه ای دارند، بنابراین در صورت دسترس نبودن امکانات و تجهیرات می توان تمرین های پلایومتریک و سرعتی را جایگزین کرد (2). به طور کلی، آموزش تمرینات پلایومتریک به همراه تمرینات سرعتی باعث بهبود عملکرد عضلات، توان انفجاری و عملکرد ورزشی آنها نسبت به آموزش پلایومتریک معمولی می شود(115).

، به بیان مسئله تحقیق و همچنین اهمیت و ضرورت تحقیق پرداخته می شود. همچنین اهداف تحقیق ، سؤالات (فرضیات) اصلی و فرعی، مدل مفهومی تحقیق، قلمرو تحقیق شامل قلمرو موضوعی و زمانی و مکانی و در نهایت واژه های کلیدی تحقیق ارائه شده است.

1-2 بیان مسأله

ارزیابی عملکرد سازمان­ها و شرکت­ها از موضوعاتی است که مدیران و محققین توجه زیادی به آن داشته اند و تاکنون در این زمینه، مقالات زیادی منتشر شده است. وجود و یا عدم وجود نظام ارزیابی عملکرد کارآمد ، با حیات و مرگ سازمان رابطه­ای مستقیم دارد. تعاونی­ها سازمان­هایی هستند که باید مستقلاً و به دور از حمایت و نظارت دولت تشکیل شده و به کار خود ادامه می­دهدو یا اینکه لازم است زیر چتر حمایتی دولت قرار گیرند. اما این حمایتها دائمی نبوده صرفاً تا زمانی که دولت­ها بر تصمیم خود اصرار داشته باشند تا به اهداف سیاسی و اقتصادی نایل شوند پابرجا بوده است. بر پایه فلسفه تعاون ایجاد و گسترش تعاونی­ها صرفاً بایستی توسط مردم صورت گیرد یعنی اعضاء به حیات خود تداوم بخشند.هر شرکت تعاونی متعهد به ارائه خدمات به اعضاء مربوط می­باشند در این راستا شناسایی شاخص ­های مؤثر بر عملکردها و اندازه ­گیری کارایی هر یک از شرکت­ها و شناخت نقاط قوت و ضعف آنها در اهمیت بالایی برخوردار است.

تحلیل پوششی داده ها (DEA) روشی برای مقایسه و ارزیابی کارایی نسبی واحدهای تصمیم گیرنده ایست که هر یک دارای چندین ورودی و خروجی مشابه هستند، مانند مدارس، دانشگاه ها، بانک ها و غیره (Kleine,2001).در این تحقیق با بهره گرفتن از ابزار تحلیل پوششی داده ­ها به ارزیابی عملکرد و تعیین کارایی و رتبه ­بندی چندین شرکت موجود در تعاونی خواهیم پرداخت.

چالش اصلی این تحقیق تعیین نقاط قوت و ضعف شرکت­های مورد نظر با بهره گرفتن از پارامترهای موجود در ترازنامه و تعیین منابعی که موجودی ناکارامدی شرکت­های ناکارا می­گردد و همچنین اتخاذ تصمیمات و ارائه راهکارها برای قرار گرفتن شرکت­های ناکارا در مرز کارایی و یا افزایش رتبه آنها در رتبه ­بندی تحقیق حاضر می­باشد.

در این راستا مسئله اصلی تحقیق عبارتست از:وضعیت عملکردی شرکت­های تعاونی شهرستان رشت از حیث کارامدی چگونه است؟

اساس کار ارزیابی عملکرد شرکت های تعاونی شهرستان رشت با بهره گرفتن از تکنیک تحلیل پوششی داده ها (DEA) است، تحلیل پوششی داده ها یک تکنیک غیرپارامتری برای اندازه گیری کارایی نسبی یک مجموعه از واحدهای تصمیم گیری متجانس است. عبارت نسبی به این دلیل است که کارایی، نتیجه مقایسه واحدهای تصمیم گیرنده با یکدیگر است. از انواع مدل هایی که برای تحلیل مفهوم کارایی و به منظور ارزیابی کارایی نسبی واحدهای تصمیم گیرنده در تحلیل پوششی داده ها مورد استفاده قرار می گیرند. می توان به مدل های CCR (چارنز، کوپر و رودز (1978))، BCC (بنکر، چارنز و کوپر (1984))، مدل جمعی، مدل اندرسن پیترسن (1993) و مدل SBM (تون (1999)) اشاره نمود که در تحقیق حاضر پس از جمع آوری شاخص ها و تعریف واحدهای تصمیم گیری، مدل مناسب انتخاب شده است.

1-3 ضرورت و اهمیت تحقیق

نظام ارزیابی کارایی از جامعیت کافی برخوردار باشد تا نتایج آن قابل استفاده بوده و تمام جوانب فعالیت ها را مدنظر قرار دهد (اداره تحقیقات و برنامه ریزی، 1384).

1-4 اهداف تحقیق

، به بیان مسئله تحقیق و همچنین اهمیت و ضرورت تحقیق پرداخته می شود. همچنین اهداف تحقیق ، سؤالات (فرضیات) اصلی و فرعی، مدل مفهومی تحقیق، قلمرو تحقیق شامل قلمرو موضوعی و زمانی و مکانی و در نهایت واژه های کلیدی تحقیق ارائه شده است.

1-2 بیان مسأله

ارزیابی عملکرد سازمان­ها و شرکت­ها از موضوعاتی است که مدیران و محققین توجه زیادی به آن داشته اند و تاکنون در این زمینه، مقالات زیادی منتشر شده است. وجود و یا عدم وجود نظام ارزیابی عملکرد کارآمد ، با حیات و مرگ سازمان رابطه­ای مستقیم دارد. تعاونی­ها سازمان­هایی هستند که باید مستقلاً و به دور از حمایت و نظارت دولت تشکیل شده و به کار خود ادامه می­دهدو یا اینکه لازم است زیر چتر حمایتی دولت قرار گیرند. اما این حمایتها دائمی نبوده صرفاً تا زمانی که دولت­ها بر تصمیم خود اصرار داشته باشند تا به اهداف سیاسی و اقتصادی نایل شوند پابرجا بوده است. بر پایه فلسفه تعاون ایجاد و گسترش تعاونی­ها صرفاً بایستی توسط مردم صورت گیرد یعنی اعضاء به حیات خود تداوم بخشند.هر شرکت تعاونی متعهد به ارائه خدمات به اعضاء مربوط می­باشند در این راستا شناسایی شاخص ­های مؤثر بر عملکردها و اندازه ­گیری کارایی هر یک از شرکت­ها و شناخت نقاط قوت و ضعف آنها در اهمیت بالایی برخوردار است.

تحلیل پوششی داده ها (DEA) روشی برای مقایسه و ارزیابی کارایی نسبی واحدهای تصمیم گیرنده ایست که هر یک دارای چندین ورودی و خروجی مشابه هستند، مانند مدارس، دانشگاه ها، بانک ها و غیره (Kleine,2001).در این تحقیق با بهره گرفتن از ابزار تحلیل پوششی داده ­ها به ارزیابی عملکرد و تعیین کارایی و رتبه ­بندی چندین شرکت موجود در تعاونی خواهیم پرداخت.

چالش اصلی این تحقیق تعیین نقاط قوت و ضعف شرکت­های مورد نظر با بهره گرفتن از پارامترهای موجود در ترازنامه و تعیین منابعی که موجودی ناکارامدی شرکت­های ناکارا می­گردد و همچنین اتخاذ تصمیمات و ارائه راهکارها برای قرار گرفتن شرکت­های ناکارا در مرز کارایی و یا افزایش رتبه آنها در رتبه ­بندی تحقیق حاضر می­باشد.

در این راستا مسئله اصلی تحقیق عبارتست از:وضعیت عملکردی شرکت­های تعاونی شهرستان رشت از حیث کارامدی چگونه است؟

اساس کار ارزیابی عملکرد شرکت های تعاونی شهرستان رشت با بهره گرفتن از تکنیک تحلیل پوششی داده ها (DEA) است، تحلیل پوششی داده ها یک تکنیک غیرپارامتری برای اندازه گیری کارایی نسبی یک مجموعه از واحدهای تصمیم گیری متجانس است. عبارت نسبی به این دلیل است که کارایی، نتیجه مقایسه واحدهای تصمیم گیرنده با یکدیگر است. از انواع مدل هایی که برای تحلیل مفهوم کارایی و به منظور ارزیابی کارایی نسبی واحدهای تصمیم گیرنده در تحلیل پوششی داده ها مورد استفاده قرار می گیرند. می توان به مدل های CCR (چارنز، کوپر و رودز (1978))، BCC (بنکر، چارنز و کوپر (1984))، مدل جمعی، مدل اندرسن پیترسن (1993) و مدل SBM (تون (1999)) اشاره نمود که در تحقیق حاضر پس از جمع آوری شاخص ها و تعریف واحدهای تصمیم گیری، مدل مناسب انتخاب شده است.

1-3 ضرورت و اهمیت تحقیق

نظام ارزیابی کارایی از جامعیت کافی برخوردار باشد تا نتایج آن قابل استفاده بوده و تمام جوانب فعالیت ها را مدنظر قرار دهد (اداره تحقیقات و برنامه ریزی، 1384).

1-4 اهداف تحقیق

هدف اساسی این تحقیق ارزیابی عملکرد شرکت های تعاونی شهرستان رشت با بهره گرفتن از مدل DEA است. در این راستا اهداف فرعی تحقیق نیز که مدنظر است عبارتند از:

• شناخت شاخص های مؤثر بر عملکرد شرکت های تعاونی شهرستان رشت و تعیین میزان کارایی و ناکارایی آنها و نیز نقاط قوت و ضعف آنها وهمچنین رتبه بندی شرکت های تعاونی شهرستان رشت

1-5 سؤالات تحقیق

سئوال اصلی

وضعیت عملکردی شرکت های تعاونی شهرستان رشت از حیث کارآمدی چگونه است؟

سئوال فرعی

شاخص های مؤثر بر عملکرد شرکت های تعاونی شهرستان رشت کدامند؟

کدام شرکت های تعاونی کارآمد و کدام شرکت ها ناکارآمد هستند و نقاط قوت شرکت های تعاونی کارآمد و نقاط ضعف شرکت های ناکارآمد کدامند؟

چگونه می توان با ارائه یک مدل ریاضی عملکرد شرکت های تعاونی شهرستان رشت را ارزیابی کرد؟

1-6 فرضیه ها

با توجه به ماهیت تحقیق مبنی بر ارزیابی عملکرد شرکت های تعاونی شهرستان رشت با بهره گرفتن از تکنیک DEA، فرضیه ای برای آن تعریف نمی شود.

1-7 مدل مفهومی

ابزار تحلیلی یک استراتژی جهت شروع و انجام تحقیق است که انتظار می رود در حین اجرای پروژه، متغیرها، روابط و تعاملات بین آنها را مورد بررسی و آزمون قرار دهد و حسب ضرورت تعدیلاتی در آنها انجام نماید و عواملی نیز از آنها کاسته و یا به آنها بیفزاید (Sautter & Leisen, 1999). همان طور که در بیان فلسفه استفاده از مدل مفهومی تحقیق هم بیان شده، شروع کار تحقیق با بهره گرفتن از این الگو مفهومی خواهد بود. اما در حین کار مطمئناً از مدل های (الگوهای مفهومی) دیگر نیز بهره گرفته خواهد شد. مدل مورد استفاده در نمودار شماره یک آمده است. (میرزایی، 1375)

به منظور آزمون قابلیت اجرایی بودن یک مدل، در حالت کلی می توان از سه متد استفاده کرد که عبارتند از:

• اجرای مدل در دنیای واقعی (Koontz etal, 1980) (الوانی، 1380).
• استفاده از روش دلفی یا نظرسنجی از خبرگان (Mulford & Klonglan, 1982).
• استفاده از فنون ریاضی و شبیه سازی (Barjis etal, 2000).

• 

•  

هدف اساسی این تحقیق ارزیابی عملکرد شرکت های تعاونی شهرستان رشت با بهره گرفتن از مدل DEA است. در این راستا اهداف فرعی تحقیق نیز که مدنظر است عبارتند از:

• شناخت شاخص های مؤثر بر عملکرد شرکت های تعاونی شهرستان رشت و تعیین میزان کارایی و ناکارایی آنها و نیز نقاط قوت و ضعف آنها وهمچنین رتبه بندی شرکت های تعاونی شهرستان رشت

1-5 سؤالات تحقیق

سئوال اصلی

وضعیت عملکردی شرکت های تعاونی شهرستان رشت از حیث کارآمدی چگونه است؟

سئوال فرعی

شاخص های مؤثر بر عملکرد شرکت های تعاونی شهرستان رشت کدامند؟

کدام شرکت های تعاونی کارآمد و کدام شرکت ها ناکارآمد هستند و نقاط قوت شرکت های تعاونی کارآمد و نقاط ضعف شرکت های ناکارآمد کدامند؟

چگونه می توان با ارائه یک مدل ریاضی عملکرد شرکت های تعاونی شهرستان رشت را ارزیابی کرد؟

1-6 فرضیه ها

با توجه به ماهیت تحقیق مبنی بر ارزیابی عملکرد شرکت های تعاونی شهرستان رشت با بهره گرفتن از تکنیک DEA، فرضیه ای برای آن تعریف نمی شود.

1-7 مدل مفهومی

ابزار تحلیلی یک استراتژی جهت شروع و انجام تحقیق است که انتظار می رود در حین اجرای پروژه، متغیرها، روابط و تعاملات بین آنها را مورد بررسی و آزمون قرار دهد و حسب ضرورت تعدیلاتی در آنها انجام نماید و عواملی نیز از آنها کاسته و یا به آنها بیفزاید (Sautter & Leisen, 1999). همان طور که در بیان فلسفه استفاده از مدل مفهومی تحقیق هم بیان شده، شروع کار تحقیق با بهره گرفتن از این الگو مفهومی خواهد بود. اما در حین کار مطمئناً از مدل های (الگوهای مفهومی) دیگر نیز بهره گرفته خواهد شد. مدل مورد استفاده در نمودار شماره یک آمده است. (میرزایی، 1375)

به منظور آزمون قابلیت اجرایی بودن یک مدل، در حالت کلی می توان از سه متد استفاده کرد که عبارتند از:

• اجرای مدل در دنیای واقعی (Koontz etal, 1980) (الوانی، 1380).
• استفاده از روش دلفی یا نظرسنجی از خبرگان (Mulford & Klonglan, 1982).
• استفاده از فنون ریاضی و شبیه سازی (Barjis etal, 2000).

فصل اول: کلیات تحقیق؛

فصل دوم: مرور منابع، ادبیات تحقیق و پییشینه تحقیق؛

فصل سوم: روش اجرای تحقیق، مواد و روش؛

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده‌ها و یافته‌های تحقیق؛

فصل پنجم: ارزیابی فرضیه‌ها، بحث و نتیجه‌گیری و پیشنهادات.

 1-1. بیان مسئله

گسترش فیزیکی شهرها فرایندی پویا و مداوم است و طی آن محدوده‌های فیزیکی شهر و فضاهای کالبدی آن در جهات عمودی و افقی از حیث کمّی و کیفی افزایش می‌یابد. هر کدام از این دو روش، کالبد متفاوت و جداگانه‌ای از دیگری ایجاد می کند. رشد فیزیکی به شکل افزایش محدوده شهر یا به اصطلاح گسترش افقی ظاهر می‌گردد و رشد عمودی به صورت درون‌ریزی جمعیت شهری و الگوی رشد شهر فشرده، نمایان می‌شود.

جامعه ما در طی صد سال گذشته صرف‌نظر از علت‌ها و تحت تأثیر تمدن غرب، دگرگونی‌های سریعی را متحمل شده است و نهایتاً شکل جدیدی به خود گرفته که از بسیاری جهات متفاوت با گذشته‌اش می‎باشد. این تغییرات در تمامی عرصه‌های جامعه به نحوی به وجود آمده که سازه‌های سنتی، فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی جامعه را به هم ریخته و زندگی جدید که در اثر نیازهای زمان شکل گرفته است نه تنها تداوم منطقی و روند گذشته را ندارد بلکه چیزی ورای معنای گذشته است و الگوی جدید را سازماندهی می‎نماید. لیکن توسعۀ کالبدی لجام گسیخته و بدون برنامه یکی از معضلات اصلی در ساختار شهری و اقتصادی ـ اجتماعی کشورهای در حال توسعه است. در ایران نیز مسئله توسعۀ کالبدی بی رویه در برخی شهرها و از جمله شهر انزلی دیده می‌شود. از آنجایی که توسعۀ کالبدی شهرها نابودی اراضی کشاورزی و گسترش به سمت پهنه‌های آسیب‌پذیر را به دنبال خواهد داشت لذا باعث برهم خوردن تعادل و پایداری اکولوژیک در شهرها می‌شود.

استان گیلان با توجه به موقعیت جغرافیایی خود از جمله استان‌های مهاجرپذیر بوده که هر ساله افراد زیادی بدلیل شرایط جغرافیایی منحصر به فرد آن به این استان مراجعه می‌نمایند. شهرستان بندر انزلی یکی از شهرستان‌هایی است که در دهه‌ های اخیر از رشد فزاینده‌ جمعیتی برخوردار بوده که از دلایل عمده آن می‌توان به موقعیت طبیعی(دریا، ساحل، مرداب) و شرایط مناسب اقلیمی برای سکونت و همچنین مهاجرپذیر بودن نیروی کار به علت منطقه آزاد تجاری و صنایع و کارخانجات در گروه‌های عمده‌ فعالیت، اشاره نمود. این شهرستان در ناحیه‌ای کاملاً جلگه‌ای به صورت طولی و در ساحل دریای خزر واقع شده و مکان شهر بندرانزلی، بین تالاب بین‌المللی انزلی و دریای خزر می‌باشد. بر این اساس محدودیت‌های توسعه شهر در شمال دریای خزر و در جنوب تالاب انزلی و اراضی پست و آبگیر هستند که امکانات قابل توجهی را برای توسعه در اختیار نمی‌گذارد. علاوه بر این بالا آمدن سطح آب دریا طی سال‌های گذشته نیز بخش عمده‌ای از شهر را تخریب یا مورد تهدید قرار داده است. لذا این تحقیق در نظر دارد محدودیت‌های ژئومورفولوژیکی شهرستان بندر انزلی را مورد بررسی و تحلیل قرار داده و راهکارهایی را برای برون‌رفت از آن پیشنهاد نماید.

1-2. اهمّیت و ضرورت تحقیق

شهرهای امروزی با توجه به گستردگی سطح‌شان که دائماً بر مقدار آن افزوده می‌شود، زمین‌های وسیعی را به خود اختصاص می‌دهند. این زمین‌ها از تركیب واحدهای مختلف توپوگرافی و مورفولوژیک تشكیل می‌یابند. هر اندازه كه شهرها گسترش پیدا كنند، برخورد آنها با واحدهای گوناگون توپوگرافی و ژئومورفولوژی و موضوعات مربوط به آنها زیادتر می‌شود. در این میان با توجه به مقر و مکان قرارگیری این سکونتگاه‌ها در واحدهایی نظیر دامنه‌ها و دره‌ها، سواحل و دشت‌های سیلابی، نقاط مرتفع و پرشیب کوهستانی و موارد دیگری نظیر اینها، نوع محدودیت‌ها و خطرات محیطی تحمیل شده متفاوت بوده و می‌بایست با شناسایی و دسته‌بندی آنها، شرایط مطلوب‌تر و پایدارتری را برای افراد در راستای کاهش خسارات جانی و مالی فراهم نمود. لذا اهمّیت و ضرورت شناخت ویژگی‌های محیط طبیعی با تأکید بر علوم زمین‌شناسی و ژئومورفولوژی جهت تمیز و تشخیص نقاط مناسب و کم‌خطر برای ایجاد بناها و ساختمان‌ها، از مناطق نامساعد و پرخطر، معلوم می‌شود. برای شناخت بخش اعظمی از ویژگی‌های محیط طبیعی نیاز به مطالعه ژئومورفولوژی است. در سایه كسب این گونه آگاهی است كه می‌توان قدم‌های موثری در انتخاب مناسب‌ترین مكان برای ایجاد و گسترش شهرها برداشت و نسبت به جلوگیری از خطر پدیده‌های طبیعی و یا مقابله با آنها اقدامی جدی به عمل آورد.

1-3. اهداف تحقیق

هر تحقیق دارای اهداف مشخصی است. این اهداف به دو گروه هدف‌های کلی و هدف‌های ویژه تقسیم می‎شوند. «هدف کلی» مقصود و منظور نهایی از انجام پژوهش است. هدف کلی مستقیماً از مسئله پژوهش مشتق می‌شود. «اهداف ویژه» تحقیق که اصولاً از مسئله پژوهش و اهداف کلی نشأت می‌گیرند و محقق با بیان این اهداف

فصل اول: کلیات تحقیق؛

فصل دوم: مرور منابع، ادبیات تحقیق و پییشینه تحقیق؛

فصل سوم: روش اجرای تحقیق، مواد و روش؛

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده‌ها و یافته‌های تحقیق؛

فصل پنجم: ارزیابی فرضیه‌ها، بحث و نتیجه‌گیری و پیشنهادات.

 1-1. بیان مسئله

گسترش فیزیکی شهرها فرایندی پویا و مداوم است و طی آن محدوده‌های فیزیکی شهر و فضاهای کالبدی آن در جهات عمودی و افقی از حیث کمّی و کیفی افزایش می‌یابد. هر کدام از این دو روش، کالبد متفاوت و جداگانه‌ای از دیگری ایجاد می کند. رشد فیزیکی به شکل افزایش محدوده شهر یا به اصطلاح گسترش افقی ظاهر می‌گردد و رشد عمودی به صورت درون‌ریزی جمعیت شهری و الگوی رشد شهر فشرده، نمایان می‌شود.

جامعه ما در طی صد سال گذشته صرف‌نظر از علت‌ها و تحت تأثیر تمدن غرب، دگرگونی‌های سریعی را متحمل شده است و نهایتاً شکل جدیدی به خود گرفته که از بسیاری جهات متفاوت با گذشته‌اش می‎باشد. این تغییرات در تمامی عرصه‌های جامعه به نحوی به وجود آمده که سازه‌های سنتی، فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی جامعه را به هم ریخته و زندگی جدید که در اثر نیازهای زمان شکل گرفته است نه تنها تداوم منطقی و روند گذشته را ندارد بلکه چیزی ورای معنای گذشته است و الگوی جدید را سازماندهی می‎نماید. لیکن توسعۀ کالبدی لجام گسیخته و بدون برنامه یکی از معضلات اصلی در ساختار شهری و اقتصادی ـ اجتماعی کشورهای در حال توسعه است. در ایران نیز مسئله توسعۀ کالبدی بی رویه در برخی شهرها و از جمله شهر انزلی دیده می‌شود. از آنجایی که توسعۀ کالبدی شهرها نابودی اراضی کشاورزی و گسترش به سمت پهنه‌های آسیب‌پذیر را به دنبال خواهد داشت لذا باعث برهم خوردن تعادل و پایداری اکولوژیک در شهرها می‌شود.

استان گیلان با توجه به موقعیت جغرافیایی خود از جمله استان‌های مهاجرپذیر بوده که هر ساله افراد زیادی بدلیل شرایط جغرافیایی منحصر به فرد آن به این استان مراجعه می‌نمایند. شهرستان بندر انزلی یکی از شهرستان‌هایی است که در دهه‌ های اخیر از رشد فزاینده‌ جمعیتی برخوردار بوده که از دلایل عمده آن می‌توان به موقعیت طبیعی(دریا، ساحل، مرداب) و شرایط مناسب اقلیمی برای سکونت و همچنین مهاجرپذیر بودن نیروی کار به علت منطقه آزاد تجاری و صنایع و کارخانجات در گروه‌های عمده‌ فعالیت، اشاره نمود. این شهرستان در ناحیه‌ای کاملاً جلگه‌ای به صورت طولی و در ساحل دریای خزر واقع شده و مکان شهر بندرانزلی، بین تالاب بین‌المللی انزلی و دریای خزر می‌باشد. بر این اساس محدودیت‌های توسعه شهر در شمال دریای خزر و در جنوب تالاب انزلی و اراضی پست و آبگیر هستند که امکانات قابل توجهی را برای توسعه در اختیار نمی‌گذارد. علاوه بر این بالا آمدن سطح آب دریا طی سال‌های گذشته نیز بخش عمده‌ای از شهر را تخریب یا مورد تهدید قرار داده است. لذا این تحقیق در نظر دارد محدودیت‌های ژئومورفولوژیکی شهرستان بندر انزلی را مورد بررسی و تحلیل قرار داده و راهکارهایی را برای برون‌رفت از آن پیشنهاد نماید.

1-2. اهمّیت و ضرورت تحقیق

شهرهای امروزی با توجه به گستردگی سطح‌شان که دائماً بر مقدار آن افزوده می‌شود، زمین‌های وسیعی را به خود اختصاص می‌دهند. این زمین‌ها از تركیب واحدهای مختلف توپوگرافی و مورفولوژیک تشكیل می‌یابند. هر اندازه كه شهرها گسترش پیدا كنند، برخورد آنها با واحدهای گوناگون توپوگرافی و ژئومورفولوژی و موضوعات مربوط به آنها زیادتر می‌شود. در این میان با توجه به مقر و مکان قرارگیری این سکونتگاه‌ها در واحدهایی نظیر دامنه‌ها و دره‌ها، سواحل و دشت‌های سیلابی، نقاط مرتفع و پرشیب کوهستانی و موارد دیگری نظیر اینها، نوع محدودیت‌ها و خطرات محیطی تحمیل شده متفاوت بوده و می‌بایست با شناسایی و دسته‌بندی آنها، شرایط مطلوب‌تر و پایدارتری را برای افراد در راستای کاهش خسارات جانی و مالی فراهم نمود. لذا اهمّیت و ضرورت شناخت ویژگی‌های محیط طبیعی با تأکید بر علوم زمین‌شناسی و ژئومورفولوژی جهت تمیز و تشخیص نقاط مناسب و کم‌خطر برای ایجاد بناها و ساختمان‌ها، از مناطق نامساعد و پرخطر، معلوم می‌شود. برای شناخت بخش اعظمی از ویژگی‌های محیط طبیعی نیاز به مطالعه ژئومورفولوژی است. در سایه كسب این گونه آگاهی است كه می‌توان قدم‌های موثری در انتخاب مناسب‌ترین مكان برای ایجاد و گسترش شهرها برداشت و نسبت به جلوگیری از خطر پدیده‌های طبیعی و یا مقابله با آنها اقدامی جدی به عمل آورد.

1-3. اهداف تحقیق

هر تحقیق دارای اهداف مشخصی است. این اهداف به دو گروه هدف‌های کلی و هدف‌های ویژه تقسیم می‎شوند. «هدف کلی» مقصود و منظور نهایی از انجام پژوهش است. هدف کلی مستقیماً از مسئله پژوهش مشتق می‌شود. «اهداف ویژه» تحقیق که اصولاً از مسئله پژوهش و اهداف کلی نشأت می‌گیرند و محقق با بیان این اهداف دقیقاً تصریح می‌کند که در این تحقیق چه انجام می‌شود و چه انجام نمی‌شود (نادری و همکاران، 1389: 11). از اینرو در پژوهش حاضر نیز اهداف کلی و ویژه آن به شرح زیر است:

• بررسی محدودیت‌های ژئومورفولوژیكی در توسعۀ فیزیکی شهرستان بندر انزلی؛
• شناسایی و معرفی مناطق آسیب‌دیده، ناشی از عوامل ژئومورفولوژی محدودکننده در شهرستان بندرانزلی؛
• ارائه راهکارهای لازم در جهت جلوگیری از محدودیت‌های طبیعی در شهرستان بندرانزلی.

1-4. سؤال تحقیق

مهمترین سؤال‌های تحقیق حاضر به شرح زیر می‌باشد:

– عوامل و پدیده‌های تأثیرگذار ژئومورفولوژی بر توسعۀ فیزیکی شهربندر انزلی کدامند؟

– آیا توسعۀ فیزیکی شهر بندر انزلی با عوامل ژئومورفولوژیكی ارتباط مستقیم دارد؟

1-5. فرضیه تحقیق

با توجه به اهداف و پرسش‌های تحقیق، برای این پژوهش دو فرضیه مطرح شده که به شرح زیر می‎باشد:

• به نظر می‌رسد بعضی از عوامل ژئومورفولوژیكی مثل دریا و نیز احاطه آب در بیشتر قسمت‌های شهری مانع از توسعۀ فیزیکی شهر بندر انزلی می‌شود.
• توسعۀ فیزیکی شهر بندر انزلی با عوامل ژئومورفولوژیكی ارتباط مستقیم دارد.

1-6. روش تحقیق

هدف از انتخاب روش تحقیق، این است که مشخص شود برای بررسی موضوعی خاص، محقق چه روش تحقیقی لازم است اتخاذ کند تا او را هرچه دقیق‌تر و سریع‌تر به پرسش یا پرسش‌های مورد نظر هدایت نماید. با توجه به این که تحقیق حاضر به جمع‌ آوری اطلاعات و شواهد میدانی برای آزمون فرضیه‌ها یا پاسخ به سوال‌های مربوط به وضع کنونی شهر می‌پردازد، لذا روش تحقیق به کار رفته در این طرح، توصیفی تحلیلی و از نظر هدف کاربردی می‌باشد.

1-6-1. روش گردآوری اطلاعات

مرحله گردآوری اطلاعات، آغاز فرایندی است که طی آن محقق یافته‌های میدانی و کتابخانه‌ای را گردآوری می‌کند و به روش استقرایی به طبقه بندی و سپس تجزیه و تحلیل آنها می‌پردازد و فرضیه‌های تدوین شده خود را مورد ارزیابی قرار می‌دهد و در نهایت حکم صادر می‌کند و پاسخ مساله خود را به اتکای آنها می‌یابد (حافظ‌نیا، 1377: 162). در پژوهش حاضر، روش گردآوری اطلاعات به صورت کتابخانه‌ای، اسنادی و میدانی می‌باشد. لذا جهت تهیه آمارهای جمعیتی و خدمات به سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی و کتابخانه دانشگاه آزاد اسلامی واحد رشت و همینطور برخی ادارات شهرستان انزلی و همچنین سایت‌های اینترنتی مختلف مراجعه نموده و جهت برآورد داده‌ها از نرم‌افزار اکسل و SPSS و جهت ترسیم نقشه‌های مورد نیاز از نرم افزار ArcGIS استفاده شده است.

1-6-2. ابزار گردآوری اطلاعات

ابزار گردآوری اطلاعات در روش کتابخانه‌ای به صورت فیش‌برداری، جدول و کروکی و … بانک‌های اطلاعاتی و شبکه‌های کامپیوتری و ماهواره‌ای بوده و در روش میدانی از پرسشنامه، مصاحبه، گفتگو، دوربین عکاسی و غیره استفاده شده است.

1-6-3. روش تجزیه و تحلیل اطلاعات

تجزیه و تحلیل می‌تواند بر اساس مستندات موجود کمّی یا کیفی باشد. برای انجام تحلیل‌های کمّی از داده‎های آماری استفاده می‌شود. تحلیل‌های کیفی نیاز به مستندات کمّی دارد. که این مستندات از منابع کتابخانه‌ای و میدانی با روش‌های خاص خود استخراج شده و سپس ارزیابی قرار می‌گیرند (برگرفته از رهنمایی، 1392: 148). در این تحقیق پس از جمع‌ آوری اطلاعات از طریق ابزارهای گردآوری، داده‌های خام را مورد تجزیه و تحلیل قرار داده و همچنین به تفسیر نقشه‌های مورد استفاده پرداخته تا نتایج مطلوب ارائه گردد. لذا برای تجزیه و تحلیل اطلاعات با توجه به ماهیت داده‌ها از روش‌های توصیفی و آماری استفاده شده است.

1-7. قلمرو تحقیق

بندر انزلی در شمال مرکزی استان گیلان در طول جغرافیایی 49 درجه و 28 دقیقه و عرض جغرافیایی 37 درجه و 28 دقیقه واقع شده است و ارتفاع آن از سطح دریای آزاد 26- متر می‌باشد. با وسعتی در حدود 7/304 کیلومتر مربع، از شمال به دریاچه بزرگ خزر و از شرق به شهرستان رشت و از جنوب به شهرستان صومعه‌سرا و از غرب به شهرستان رضوانشهر محدود می‌شود. بندر انزلی دارای یک شهر به نام انزلی، یک بخش به نام بخش مرکزی، دو دهستان به نام‌های دهستان چهارفریضه با 21 آبادی و دهستان لیجارکی حسن‌رود با 7 آبادی می‌باشد(نقشه شماره 1-1).

بندر انزلی در ناحیه‌ای کاملاً جلگه‌ای و ساحلی به صورت طولی در ساحل دریاچه خزر واقع شده و از آب‌وهوای معتدل برخوردار است و به دلیل قرار گرفتن در ساحل ماسه‌ای دریا از موقعیت مناسبی برای توریسم برخوردار است. بندر انزلی در محل به هم پیوستن تالاب به دریاچه خزر و بر روی رسوب‌های دلتائی آن قرار گرفته و به همین جهت شهر از سه قسمت تشکیل شده است. بخش غربی یا انزلی، بخش میانی یا شبه‌جزیره میان پشته و بخش شرقی به نام غازیان (مرکز آمار ایران، سالنامه دوره‌های مختلف آماری).

 دقیقاً تصریح می‌کند که در این تحقیق چه انجام می‌شود و چه انجام نمی‌شود (نادری و همکاران، 1389: 11). از اینرو در پژوهش حاضر نیز اهداف کلی و ویژه آن به شرح زیر است:

• بررسی محدودیت‌های ژئومورفولوژیكی در توسعۀ فیزیکی شهرستان بندر انزلی؛
• شناسایی و معرفی مناطق آسیب‌دیده، ناشی از عوامل ژئومورفولوژی محدودکننده در شهرستان بندرانزلی؛
• ارائه راهکارهای لازم در جهت جلوگیری از محدودیت‌های طبیعی در شهرستان بندرانزلی.

1-4. سؤال تحقیق

مهمترین سؤال‌های تحقیق حاضر به شرح زیر می‌باشد:

– عوامل و پدیده‌های تأثیرگذار ژئومورفولوژی بر توسعۀ فیزیکی شهربندر انزلی کدامند؟

– آیا توسعۀ فیزیکی شهر بندر انزلی با عوامل ژئومورفولوژیكی ارتباط مستقیم دارد؟

1-5. فرضیه تحقیق

با توجه به اهداف و پرسش‌های تحقیق، برای این پژوهش دو فرضیه مطرح شده که به شرح زیر می‎باشد:

• به نظر می‌رسد بعضی از عوامل ژئومورفولوژیكی مثل دریا و نیز احاطه آب در بیشتر قسمت‌های شهری مانع از توسعۀ فیزیکی شهر بندر انزلی می‌شود.
• توسعۀ فیزیکی شهر بندر انزلی با عوامل ژئومورفولوژیكی ارتباط مستقیم دارد.

1-6. روش تحقیق

هدف از انتخاب روش تحقیق، این است که مشخص شود برای بررسی موضوعی خاص، محقق چه روش تحقیقی لازم است اتخاذ کند تا او را هرچه دقیق‌تر و سریع‌تر به پرسش یا پرسش‌های مورد نظر هدایت نماید. با توجه به این که تحقیق حاضر به جمع‌ آوری اطلاعات و شواهد میدانی برای آزمون فرضیه‌ها یا پاسخ به سوال‌های مربوط به وضع کنونی شهر می‌پردازد، لذا روش تحقیق به کار رفته در این طرح، توصیفی تحلیلی و از نظر هدف کاربردی می‌باشد.

1-6-1. روش گردآوری اطلاعات

مرحله گردآوری اطلاعات، آغاز فرایندی است که طی آن محقق یافته‌های میدانی و کتابخانه‌ای را گردآوری می‌کند و به روش استقرایی به طبقه بندی و سپس تجزیه و تحلیل آنها می‌پردازد و فرضیه‌های تدوین شده خود را مورد ارزیابی قرار می‌دهد و در نهایت حکم صادر می‌کند و پاسخ مساله خود را به اتکای آنها می‌یابد (حافظ‌نیا، 1377: 162). در پژوهش حاضر، روش گردآوری اطلاعات به صورت کتابخانه‌ای، اسنادی و میدانی می‌باشد. لذا جهت تهیه آمارهای جمعیتی و خدمات به سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی و کتابخانه دانشگاه آزاد اسلامی واحد رشت و همینطور برخی ادارات شهرستان انزلی و همچنین سایت‌های اینترنتی مختلف مراجعه نموده و جهت برآورد داده‌ها از نرم‌افزار اکسل و SPSS و جهت ترسیم نقشه‌های مورد نیاز از نرم افزار ArcGIS استفاده شده است.

1-6-2. ابزار گردآوری اطلاعات

ابزار گردآوری اطلاعات در روش کتابخانه‌ای به صورت فیش‌برداری، جدول و کروکی و … بانک‌های اطلاعاتی و شبکه‌های کامپیوتری و ماهواره‌ای بوده و در روش میدانی از پرسشنامه، مصاحبه، گفتگو، دوربین عکاسی و غیره استفاده شده است.

1-6-3. روش تجزیه و تحلیل اطلاعات

تجزیه و تحلیل می‌تواند بر اساس مستندات موجود کمّی یا کیفی باشد. برای انجام تحلیل‌های کمّی از داده‎های آماری استفاده می‌شود. تحلیل‌های کیفی نیاز به مستندات کمّی دارد. که این مستندات از منابع کتابخانه‌ای و میدانی با روش‌های خاص خود استخراج شده و سپس ارزیابی قرار می‌گیرند (برگرفته از رهنمایی، 1392: 148). در این تحقیق پس از جمع‌ آوری اطلاعات از طریق ابزارهای گردآوری، داده‌های خام را مورد تجزیه و تحلیل قرار داده و همچنین به تفسیر نقشه‌های مورد استفاده پرداخته تا نتایج مطلوب ارائه گردد. لذا برای تجزیه و تحلیل اطلاعات با توجه به ماهیت داده‌ها از روش‌های توصیفی و آماری استفاده شده است.

1-7. قلمرو تحقیق

بندر انزلی در شمال مرکزی استان گیلان در طول جغرافیایی 49 درجه و 28 دقیقه و عرض جغرافیایی 37 درجه و 28 دقیقه واقع شده است و ارتفاع آن از سطح دریای آزاد 26- متر می‌باشد. با وسعتی در حدود 7/304 کیلومتر مربع، از شمال به دریاچه بزرگ خزر و از شرق به شهرستان رشت و از جنوب به شهرستان صومعه‌سرا و از غرب به شهرستان رضوانشهر محدود می‌شود. بندر انزلی دارای یک شهر به نام انزلی، یک بخش به نام بخش مرکزی، دو دهستان به نام‌های دهستان چهارفریضه با 21 آبادی و دهستان لیجارکی حسن‌رود با 7 آبادی می‌باشد(نقشه شماره 1-1).

بندر انزلی در ناحیه‌ای کاملاً جلگه‌ای و ساحلی به صورت طولی در ساحل دریاچه خزر واقع شده و از آب‌وهوای معتدل برخوردار است و به دلیل قرار گرفتن در ساحل ماسه‌ای دریا از موقعیت مناسبی برای توریسم برخوردار است. بندر انزلی در محل به هم پیوستن تالاب به دریاچه خزر و بر روی رسوب‌های دلتائی آن قرار گرفته و به همین جهت شهر از سه قسمت تشکیل شده است. بخش غربی یا انزلی، بخش میانی یا شبه‌جزیره میان پشته و بخش شرقی به نام غازیان (مرکز آمار ایران، سالنامه دوره‌های مختلف آماری).

:

ژئوپلیتیک بخشی از علوم جغرافیایی است كه به تحلیل مسایل منطقه‌ای و جهانی و ارتباط متقابل آن با ساختار اقتصادی و سیاسی محلی می‌پردازد. در ژئوپلیتیک یا سیاست‌های جغرافیایی كه معنای لغوی آن سیاست زمین است نقش عوامل محیط جغرافیایی در سیاست ملل بررسی می‌شود. جغرافیدانان سیاسی معتقدند قدرت به شدت متاثر از عوامل محیط جغرافیایی است، چنین طرز تفكری یک پدیده نو نیست، بلكه ریشه در تاریخ دارد. از نظر عالمان این رشته تحول در چهره خارجی زمین موجب ایجاد روابط انسانی متنوعی شده است. لذا برای ارائه تحلیل واقع بینانه‌ای درباره ژئوپلیتیک باید برای داده‌های طبیعی اهمیتی محدود قائل شویم. تحولات و دگرگونیهایی كه در تاریخ سیاسی واحدهای كوچك جغرافیایی به وجود آمده سبب شده كه امروز دیگر ژئوپلیتیک تنها به معنای رقابت استراتژیها در ابعاد جهانی نباشد. در حقیقت ژئوپلیتیک مجموعه پیچیده نیروهای متخاصم و متعددی است كه در سرزمین‌هایی با ابعاد كوچك به كشمكش می‌پردازند هدف آنان از این كشمكشها یا اثبات تفوق سیاسی خود یا بیرون راندن رقبای سیاسی از صحنه است.

منطقه مسلمان‌نشین خاورمیانه و شمال آفریقا، یا به تعبیر امروزی خاورمیانه اسلامی، از منظر ژئوپلیتیک و استراتژیک در طول تاریخ، همواره از اهمیت و جایگاه منحصر به فردی نزد قدرت‌های برتر جهان برخوردار بوده است. این منطقه حساس و تعیین کننده، در طول حدود یکصد سال اخیر، یعنی از پایان جنگ جهانی اول و شکست و تجزیه امپراطوری عظیم عثمانی، تا قبل از پیروزی شکوهمند انقلاب اسلامی در ایران، تقریباً به طور کامل تحت انقیاد و سلطه مجموعه تمدنی غرب به رهبری آمریکا و کنترل و نظارت شبکه جهانی و جهنمی صهیونیسم قرار داشت. پیروزی انقلاب اسلامی ایران به رهبری مرجعیت شیعه و آموزه‌های ظلم ستیز و حیات‌بخش شیعه، این سلطه ظالمانه و غارتگرانه غرب را بر منطقه برای اولین بار به چالش کشید و ایران با پیروزی و موفقیت‌های شگفت‌انگیز و سرنوشت‌ساز در همه‌ عرصه‌های رویارویی با جبهه استکباری غرب، به الگوی مقاومت، سربلندی و بالندگی در میان مردم مسلمان منطقه، اعم از شیعه و سنی، تبدیل گردید. ثمره این مقاومت و موفقیت ابتدا در پیدایش و پیروزی خیره کننده مقاومت در لبنان و سپس سرزمین‌های اشغالی فلسطین، به بار نشست و امروز، با پیرایش و پویایی بیداری اسلامی در منطقه، موج قدرتمند مقاومت، با مرکزیت جمهوری اسلامی ایران، جبهه‌ای به گستردگی از مصر، تونس، سوریه، عراق تا عربستان، بحرین، یمن و دیگر کشورهای منطقه را تحت تأثیر قرار داده و جبهه استکباری غرب را به عقب‌نشینی وادار کرده است.

آنچه که در حال حاضر در بستر اندیشه های ژئوپلیتیکی خاورمیانه وجود دارد. تغییرات عملکردی بازیگران منطقه در مواجه با نقش منطقه گرایی خویش است. علاوه برآن قدرتهای فرامنطقه نیز بگونه ای در عملکرد خاورمیانه به ایفای نقش پرداخته اند که همسویی آنان با بازیگران مهم منطقه کاملا احساس می شود. نداشتن شریک استراتژیک و عدم همپوشانی سیاستهای رقبای منطقه ای و فرامنطقه موجب شده تا ایران اسلامی که حافظ گفتمان اصلی ژئوپلیتیک شیعی است در انزواقرارگیرد. اما با تمام راهکارهای انجام شده در خصوص انزوای ایران، نقش منطقه ای ایران پر رنگ تر از گذشته شده است، بطوریکه در حال حاضر تمام گزینه های آزموده شده در ارتباط با مهار ایران با مشکل برخورد کرده است. در این بین ایران می تواند با تاسی از تمام توانمندیهای ژئوپلیتیکی خود نقش منطقه ای و منطقه گرایی خویش را بیشتر نماید. همسویی و نگاه شیعیان منطقه که در پیرامون کانون تشیع در جهان یعنی ایران جمع شده اند این امکان را به ایران انقلابی می دهد تا ضمن همگرایی با جهان تشیع به انعکاس و بهره گیری از این تفکر در پیشبرد اهداف خود بپردازد. دسترسی به استراتژی مطمئن در خصوص ژئوپلیتیک شیعه هدف این رساله می باشد.

-1-بیان مساله:

شیعه در لغت بر دو معنا اطلاق می‌شود، یکی توافق و هماهنگی دو یا چند نفر بر مطلبی و دیگری، پیروی کردن فردی یا گروهی، از فرد یا گروهی دیگر، اما در اصطلاح به آن عده از مسلمانان گفته می‌شود که به خلافت و امامت بلافصل علی ـ علیه السلام ـ معتقدند و بر این عقیده‌اند که امام و جانشین پیامبر ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ از طریق نص شرعی تعیین می‌شود و امامت حضرت علی ـ علیه السلام ـ و دیگر امامان شیعه نیز از طریق نص شرعی ثابت شده است. اکثریت شیعه، را شیعه‌ امامیه یا اثنا عشریه تشکیل می‌دهد، ‌از آن‌جا که آنان جانشینان پیامبر اکرم ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ را دوازده نفر می‌دانند، اثنا عشریه (دوازده امامی) نامیده شده‌اند. شیعه‌ اثنی عشریه بر مساله‌ امامت تأکید خاصّی داشته و عصمت امام و افضیلت او را بر دیگر افراد امت اسلامی بسیار مهم و اساسی می‌داند. یک دسته معتقد بودند که امامت، همانند نبوت، منصب و مقامی الهی است و از شرایط امام این است که معصوم از خطا و گناه باشد و این صفت را جز خداوند کسی نمی‌داند، بنابراین راه تعیین امام نصّ الهی است که در قرآن یا احادیث نبوی بیان شده است و طبق این نصوص، علی بن ابی طالب ـ علیه السلام ـ جانشین پیامبر ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ و امام مسلمین است. شیعیان حدود ۱۶٪ تا ۳۰٪ از کل جمعیت مسلمانان را تشکیل می‌دهند. بیشتر شیعیان دوازده‌امامی در هند، ایران، عراق، جمهوری آذربایجان، لبنان، افغانستان، پاکستان و کشورهای حاشیه خلیج فارس مانند یمن و بحرین زندگی می‌کنند. زمانی که صفویان به قدرت رسیدند، مردم ایران بیش تر اهل تسنن بودند. شیعیان بیش تر در شهرهای مشهد، سبزوار، قم، کاشان و مناطق شمالی ایران ساکن بودند. با به قدرت رسیدن شاه اسماعیل و اعلام رسمیت تشیع، بیش تر مردم ایران به این مذهب شیعه روی آوردند و تسنن، بیش تر به مناطق مرزی تبدیل شد. از دلایل رسمی کردن مذهب تشیع به وسیله صفویان، ایجاد وحدت و یگانگی میان مردم، مشخص کردن ایران از دیگر کشورهای اسلامی و تامین استقلال کشور بود.

با وقوع انقلاب اسلامی در ایران که مرکز جهان تشیع است، تشیع به قدرت رسید، سپس به تدریج به نقش آفرینی در عرصه بین المللی پرداخت. قدرت مهمترین عنصر در نقش آفرینی بین المللی است تا زمانی که قدرت نباشد نقش آفرینی بین المللی رخ نخواهد داد. لذا با پیوند بین قدرت و مذهب تشیع که با وقوع انقلاب اسلامی درایران رخ داد، تشیع ماهیت ژئوپلیتیکی پیدا کرد و از حالت یک مذهب خاص خارج شد و به یک پدیده دارای بار سیاسی تبدیل شد. از دلایلی که این موضوع را اثبات می کند سیل انبوه مقاله ها و کتاب هایی است که راجع به این موضوع و اصطلاح نوشته می شود و محافل و همایش هایی است که در گوشه و کنار جهان تشکیل می شود، در حالی که قبلا نبود. اگر به کتابهایی که در باره سیاست خارجی ایران قبل از انقلاب نوشته شده نگاه کنیم شاید پیدا کردن کلمه شیعه در این کتابها کار مشکلی باشد، زیرا تشیع نقش چندانی در سیاست خارجی ایران نداشت اما عکس این را بعد از انقلاب می بینیم که بدون شک هیچ کتابی چه در داخل و چه در خارج ایران نمی تواند راجع به سیاست خارجی ایران نوشته شود مگر با توجه به مفهوم و آرمان های تشیع.

گفتمان شیعی بهمراه گفتمان سنی پیکره اصلی جهان اسلام را تشکیل می دهد. جمهوری اسلامی ایران در         مر کز پراکنش جهان تشیع قرار گرفته است.

چنانچه قلمرو جهان اسلام را به سه ناحیه جغرافیایی غرب، شرق و مرکز تقسیم نماییم. این مناطق تحت تاثیر قدرتهای منطقه ای چون عربستان، مصر، ترکیه و ایران قراردارد. شبه جزیره های جنوب غربی آسیا(خاورمیانه) مرکز جهان اسلام است که در حوزه جغرافیایی ایران و عربستان قرار گرفته است.

– به نقش ژئوپلیتیک شیعه در تبین سیاست و استراتژی منطقه ای بپردازیم.

– عملکرد عنصر شیعه در شکل گیری قدرت منطقه ای ایران بررسی کنیم.

– میزان نفوذ ژئوپلیتیک شیعه در تحولات منطقه ای در چه حدی است.

– محدودیتها و موانع موجود در راه شکل گیری این قدرت را بیان کنیم.

:

ژئوپلیتیک بخشی از علوم جغرافیایی است كه به تحلیل مسایل منطقه‌ای و جهانی و ارتباط متقابل آن با ساختار اقتصادی و سیاسی محلی می‌پردازد. در ژئوپلیتیک یا سیاست‌های جغرافیایی كه معنای لغوی آن سیاست زمین است نقش عوامل محیط جغرافیایی در سیاست ملل بررسی می‌شود. جغرافیدانان سیاسی معتقدند قدرت به شدت متاثر از عوامل محیط جغرافیایی است، چنین طرز تفكری یک پدیده نو نیست، بلكه ریشه در تاریخ دارد. از نظر عالمان این رشته تحول در چهره خارجی زمین موجب ایجاد روابط انسانی متنوعی شده است. لذا برای ارائه تحلیل واقع بینانه‌ای درباره ژئوپلیتیک باید برای داده‌های طبیعی اهمیتی محدود قائل شویم. تحولات و دگرگونیهایی كه در تاریخ سیاسی واحدهای كوچك جغرافیایی به وجود آمده سبب شده كه امروز دیگر ژئوپلیتیک تنها به معنای رقابت استراتژیها در ابعاد جهانی نباشد. در حقیقت ژئوپلیتیک مجموعه پیچیده نیروهای متخاصم و متعددی است كه در سرزمین‌هایی با ابعاد كوچك به كشمكش می‌پردازند هدف آنان از این كشمكشها یا اثبات تفوق سیاسی خود یا بیرون راندن رقبای سیاسی از صحنه است.

منطقه مسلمان‌نشین خاورمیانه و شمال آفریقا، یا به تعبیر امروزی خاورمیانه اسلامی، از منظر ژئوپلیتیک و استراتژیک در طول تاریخ، همواره از اهمیت و جایگاه منحصر به فردی نزد قدرت‌های برتر جهان برخوردار بوده است. این منطقه حساس و تعیین کننده، در طول حدود یکصد سال اخیر، یعنی از پایان جنگ جهانی اول و شکست و تجزیه امپراطوری عظیم عثمانی، تا قبل از پیروزی شکوهمند انقلاب اسلامی در ایران، تقریباً به طور کامل تحت انقیاد و سلطه مجموعه تمدنی غرب به رهبری آمریکا و کنترل و نظارت شبکه جهانی و جهنمی صهیونیسم قرار داشت. پیروزی انقلاب اسلامی ایران به رهبری مرجعیت شیعه و آموزه‌های ظلم ستیز و حیات‌بخش شیعه، این سلطه ظالمانه و غارتگرانه غرب را بر منطقه برای اولین بار به چالش کشید و ایران با پیروزی و موفقیت‌های شگفت‌انگیز و سرنوشت‌ساز در همه‌ عرصه‌های رویارویی با جبهه استکباری غرب، به الگوی مقاومت، سربلندی و بالندگی در میان مردم مسلمان منطقه، اعم از شیعه و سنی، تبدیل گردید. ثمره این مقاومت و موفقیت ابتدا در پیدایش و پیروزی خیره کننده مقاومت در لبنان و سپس سرزمین‌های اشغالی فلسطین، به بار نشست و امروز، با پیرایش و پویایی بیداری اسلامی در منطقه، موج قدرتمند مقاومت، با مرکزیت جمهوری اسلامی ایران، جبهه‌ای به گستردگی از مصر، تونس، سوریه، عراق تا عربستان، بحرین، یمن و دیگر کشورهای منطقه را تحت تأثیر قرار داده و جبهه استکباری غرب را به عقب‌نشینی وادار کرده است.

آنچه که در حال حاضر در بستر اندیشه های ژئوپلیتیکی خاورمیانه وجود دارد. تغییرات عملکردی بازیگران منطقه در مواجه با نقش منطقه گرایی خویش است. علاوه برآن قدرتهای فرامنطقه نیز بگونه ای در عملکرد خاورمیانه به ایفای نقش پرداخته اند که همسویی آنان با بازیگران مهم منطقه کاملا احساس می شود. نداشتن شریک استراتژیک و عدم همپوشانی سیاستهای رقبای منطقه ای و فرامنطقه موجب شده تا ایران اسلامی که حافظ گفتمان اصلی ژئوپلیتیک شیعی است در انزواقرارگیرد. اما با تمام راهکارهای انجام شده در خصوص انزوای ایران، نقش منطقه ای ایران پر رنگ تر از گذشته شده است، بطوریکه در حال حاضر تمام گزینه های آزموده شده در ارتباط با مهار ایران با مشکل برخورد کرده است. در این بین ایران می تواند با تاسی از تمام توانمندیهای ژئوپلیتیکی خود نقش منطقه ای و منطقه گرایی خویش را بیشتر نماید. همسویی و نگاه شیعیان منطقه که در پیرامون کانون تشیع در جهان یعنی ایران جمع شده اند این امکان را به ایران انقلابی می دهد تا ضمن همگرایی با جهان تشیع به انعکاس و بهره گیری از این تفکر در پیشبرد اهداف خود بپردازد. دسترسی به استراتژی مطمئن در خصوص ژئوپلیتیک شیعه هدف این رساله می باشد.

-1-بیان مساله:

شیعه در لغت بر دو معنا اطلاق می‌شود، یکی توافق و هماهنگی دو یا چند نفر بر مطلبی و دیگری، پیروی کردن فردی یا گروهی، از فرد یا گروهی دیگر، اما در اصطلاح به آن عده از مسلمانان گفته می‌شود که به خلافت و امامت بلافصل علی ـ علیه السلام ـ معتقدند و بر این عقیده‌اند که امام و جانشین پیامبر ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ از طریق نص شرعی تعیین می‌شود و امامت حضرت علی ـ علیه السلام ـ و دیگر امامان شیعه نیز از طریق نص شرعی ثابت شده است. اکثریت شیعه، را شیعه‌ امامیه یا اثنا عشریه تشکیل می‌دهد، ‌از آن‌جا که آنان جانشینان پیامبر اکرم ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ را دوازده نفر می‌دانند، اثنا عشریه (دوازده امامی) نامیده شده‌اند. شیعه‌ اثنی عشریه بر مساله‌ امامت تأکید خاصّی داشته و عصمت امام و افضیلت او را بر دیگر افراد امت اسلامی بسیار مهم و اساسی می‌داند. یک دسته معتقد بودند که امامت، همانند نبوت، منصب و مقامی الهی است و از شرایط امام این است که معصوم از خطا و گناه باشد و این صفت را جز خداوند کسی نمی‌داند، بنابراین راه تعیین امام نصّ الهی است که در قرآن یا احادیث نبوی بیان شده است و طبق این نصوص، علی بن ابی طالب ـ علیه السلام ـ جانشین پیامبر ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ و امام مسلمین است. شیعیان حدود ۱۶٪ تا ۳۰٪ از کل جمعیت مسلمانان را تشکیل می‌دهند. بیشتر شیعیان دوازده‌امامی در هند، ایران، عراق، جمهوری آذربایجان، لبنان، افغانستان، پاکستان و کشورهای حاشیه خلیج فارس مانند یمن و بحرین زندگی می‌کنند. زمانی که صفویان به قدرت رسیدند، مردم ایران بیش تر اهل تسنن بودند. شیعیان بیش تر در شهرهای مشهد، سبزوار، قم، کاشان و مناطق شمالی ایران ساکن بودند. با به قدرت رسیدن شاه اسماعیل و اعلام رسمیت تشیع، بیش تر مردم ایران به این مذهب شیعه روی آوردند و تسنن، بیش تر به مناطق مرزی تبدیل شد. از دلایل رسمی کردن مذهب تشیع به وسیله صفویان، ایجاد وحدت و یگانگی میان مردم، مشخص کردن ایران از دیگر کشورهای اسلامی و تامین استقلال کشور بود.

با وقوع انقلاب اسلامی در ایران که مرکز جهان تشیع است، تشیع به قدرت رسید، سپس به تدریج به نقش آفرینی در عرصه بین المللی پرداخت. قدرت مهمترین عنصر در نقش آفرینی بین المللی است تا زمانی که قدرت نباشد نقش آفرینی بین المللی رخ نخواهد داد. لذا با پیوند بین قدرت و مذهب تشیع که با وقوع انقلاب اسلامی درایران رخ داد، تشیع ماهیت ژئوپلیتیکی پیدا کرد و از حالت یک مذهب خاص خارج شد و به یک پدیده دارای بار سیاسی تبدیل شد. از دلایلی که این موضوع را اثبات می کند سیل انبوه مقاله ها و کتاب هایی است که راجع به این موضوع و اصطلاح نوشته می شود و محافل و همایش هایی است که در گوشه و کنار جهان تشکیل می شود، در حالی که قبلا نبود. اگر به کتابهایی که در باره سیاست خارجی ایران قبل از انقلاب نوشته شده نگاه کنیم شاید پیدا کردن کلمه شیعه در این کتابها کار مشکلی باشد، زیرا تشیع نقش چندانی در سیاست خارجی ایران نداشت اما عکس این را بعد از انقلاب می بینیم که بدون شک هیچ کتابی چه در داخل و چه در خارج ایران نمی تواند راجع به سیاست خارجی ایران نوشته شود مگر با توجه به مفهوم و آرمان های تشیع.

گفتمان شیعی بهمراه گفتمان سنی پیکره اصلی جهان اسلام را تشکیل می دهد. جمهوری اسلامی ایران در         مر کز پراکنش جهان تشیع قرار گرفته است.

چنانچه قلمرو جهان اسلام را به سه ناحیه جغرافیایی غرب، شرق و مرکز تقسیم نماییم. این مناطق تحت تاثیر قدرتهای منطقه ای چون عربستان، مصر، ترکیه و ایران قراردارد. شبه جزیره های جنوب غربی آسیا(خاورمیانه) مرکز جهان اسلام است که در حوزه جغرافیایی ایران و عربستان قرار گرفته است.

– به نقش ژئوپلیتیک شیعه در تبین سیاست و استراتژی منطقه ای بپردازیم.

– عملکرد عنصر شیعه در شکل گیری قدرت منطقه ای ایران بررسی کنیم.

– میزان نفوذ ژئوپلیتیک شیعه در تحولات منطقه ای در چه حدی است.

– محدودیتها و موانع موجود در راه شکل گیری این قدرت را بیان کنیم.

وبا ارائه راهکارهای مناسب زمینه گسترش قدرت منطقه ای ایران را بیان نماییم.

1-2-سوال تحقیق:

• مذهب شیعه چه نقشی در استراتژی منطقه گرایی جمهوری اسلامی ایران دارد.

1-3-فرضیه ها:

• رویکردهای سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران بر اساس مبانی مذهب تشیع شکل گرفته است
• حمایت از کشورها وگروه های شیعی از اولویتهای سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران است.
• رویکردهای سیاسی و حمایت از کشورها و گروه های شیعی باعث تقویت قدرت منطقه ای جمهوری اسلامی ایران شده است

1-4-روش تحقیق و مراحل آن:

از روش توصیفی – تحلیلی و با مراجعه به تحقیقات کتابخانه ای صورت می گیرد.

1-5- پیشینه تحقیق:

نفیسه فاضلی نیا(1385)در مقاله ژئوپلیتیک شیعه و مساله امنیت ملی ایران اظهار می دارد: در حال حاضر موقعیت ایران در حوزه ژئوپلیتیک شیعه، که ناشی از ترکیب عوامل اعتقادی با دسترسی به منابع عظیم انرژی و موقعیتهای حساس ژئوپلیتیکی و استراتژیکی است، حساسیت و توجه غرب را در دو محور ایدئولوژیکی و امنیتی-راهبردی بر انگیخته است.

سید باقر سیدنژاد(1389) در مقاله سلفی گری در عراق و تاثیر آن بر جمهوری اسلامی ایران تاکید می کند: عراق با وابستگی عمیق ژئوپلیتیکی متقابل با ایران یکی از معدود کشورهایی است که همواره از بدو شکل گیری ایده سلفی گری درگیر آن بوده است، بطوریکه پس از اشغال عراق این کشور به کانون اصلی فعالیت های گروه های سلفی تبدیل شده است و این جریان در تلاقی و همپوشانی با مدارهای قدرتمند سلفی، در جایگاه مهمترین بازیگر غیر دولتی در صحنه تحولات عراق قرار گرفته است. اینگونه نقش آفرینی در حلقه اول جغرافیایی سیاسی ایران واجد پیامدهای مهم برای جمهوری اسلامی ایران است…

فرانسوا توال(1379) در کتاب ژئوپلیتیک شیعه معتقد است: شیعیان مستقر در کرانه های خلیج فارس از برد ژئوپلیتیکی جهانی بر خوردارند، چون هفتاد درصد ذخایر نفت جهان، که برای ادامه حیات و رشد اقتصادی جهانی حیاتی است، در این منطقه واقع شده است و هر گونه تحول و نا آرامی سیاسی می تواند پیامدهای اقتصادی و سیاسی جهانی و گسترده ای بهمراه داشته باشد

مسعود جاسم نژاد(1391) در مقاله ژئو پلیتیک شیعه و ارتقای جایگاه ایران در خاور میانه بیان می کند: با و قوع انقلاب اسلامی ایران و ژئو پلیتیکی شدن تشیع موقعیت و جایگاه ایران بخصوص از نظر سیاسی و اجتماعی و رسانه ای و فرهنگی و آموزشی در منطقه ارتقا پیدا کرده است و این کشور توانسته اثر گذاری و نقش آفرینی بیشتری نسبت به گذشته داشته باشد.

امیر قدسی(1391) در مقاله ژئوپلیتیک ایران در محاق ژئوپلیتیک شیعه معتقد است: ژئو پلیتیک شیعه، به مفهوم امتداد جغرافیایی سیاسی شیعیان در کشور های مختلف با هارتلند ایران در حال باز تعریف است و سیاست خارجی ایران باید به بهره گیری از ژئو پلتیک شیعه بپردازد.

پروین حیدری(1386) در مقاله ای به: بررسی منشاء پیدایش شیعه و تفاوت آن با مذاهب دیگر پرداخته است.

الهام سادات موسوی(1388) در مقاله ژئو پلیتیک شیعه و فرصتهای ایران در قلمرو مناطق شیعی معتقد است: بیشتر شیعیان در منطقه خاورمیانه سکونت می کنند و ایران بیشترین جمعیت را از نظر شیعیان دارد با نگاهی به پراکندگی های موجود می توان اظهار کرد که ایران در قلب مرکزپراکندگی شیعیان است.

1-6-اهداف تحقیق: اهداف تحقیق در این پایان نامه بررسی اثرات مذهب شیعه و ژئوپلیتیک شیعه در استراتژی منطقه گرایی جمهوری اسلامی ایران است. همچنین شناخت سهم ژئوپلیتیک شیعه درتعیین اولویت های روابط خارجی جمهوری اسلامی ایران و ارائه راهکارهای مناسب در خصوص تبیین استراتژی سیاست های منطقه گرایی جمهوری اسلامی ایران و شناخت موانع و محدودیتهای موجوددرارتباط بانحوه تبیین اولویتهای ژئوپلیتیک شیعه واستراتژی سیاستهای منطقه گرایی جمهوری اسلامی ایران و شناخت زمینه های جدید وبرنامه ریزی بهینه در ارتباط با گسترش ژئوپلیتیک شیعه در تبیین قدرت منطقه ای جمهوری اسلامی ایران از دیگر اهداف تحقیق در این پایان نامه می باشد

وبا ارائه راهکارهای مناسب زمینه گسترش قدرت منطقه ای ایران را بیان نماییم.

1-2-سوال تحقیق:

• مذهب شیعه چه نقشی در استراتژی منطقه گرایی جمهوری اسلامی ایران دارد.

1-3-فرضیه ها:

• رویکردهای سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران بر اساس مبانی مذهب تشیع شکل گرفته است
• حمایت از کشورها وگروه های شیعی از اولویتهای سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران است.
• رویکردهای سیاسی و حمایت از کشورها و گروه های شیعی باعث تقویت قدرت منطقه ای جمهوری اسلامی ایران شده است

1-4-روش تحقیق و مراحل آن:

از روش توصیفی – تحلیلی و با مراجعه به تحقیقات کتابخانه ای صورت می گیرد.

1-5- پیشینه تحقیق:

نفیسه فاضلی نیا(1385)در مقاله ژئوپلیتیک شیعه و مساله امنیت ملی ایران اظهار می دارد: در حال حاضر موقعیت ایران در حوزه ژئوپلیتیک شیعه، که ناشی از ترکیب عوامل اعتقادی با دسترسی به منابع عظیم انرژی و موقعیتهای حساس ژئوپلیتیکی و استراتژیکی است، حساسیت و توجه غرب را در دو محور ایدئولوژیکی و امنیتی-راهبردی بر انگیخته است.

سید باقر سیدنژاد(1389) در مقاله سلفی گری در عراق و تاثیر آن بر جمهوری اسلامی ایران تاکید می کند: عراق با وابستگی عمیق ژئوپلیتیکی متقابل با ایران یکی از معدود کشورهایی است که همواره از بدو شکل گیری ایده سلفی گری درگیر آن بوده است، بطوریکه پس از اشغال عراق این کشور به کانون اصلی فعالیت های گروه های سلفی تبدیل شده است و این جریان در تلاقی و همپوشانی با مدارهای قدرتمند سلفی، در جایگاه مهمترین بازیگر غیر دولتی در صحنه تحولات عراق قرار گرفته است. اینگونه نقش آفرینی در حلقه اول جغرافیایی سیاسی ایران واجد پیامدهای مهم برای جمهوری اسلامی ایران است…

فرانسوا توال(1379) در کتاب ژئوپلیتیک شیعه معتقد است: شیعیان مستقر در کرانه های خلیج فارس از برد ژئوپلیتیکی جهانی بر خوردارند، چون هفتاد درصد ذخایر نفت جهان، که برای ادامه حیات و رشد اقتصادی جهانی حیاتی است، در این منطقه واقع شده است و هر گونه تحول و نا آرامی سیاسی می تواند پیامدهای اقتصادی و سیاسی جهانی و گسترده ای بهمراه داشته باشد

مسعود جاسم نژاد(1391) در مقاله ژئو پلیتیک شیعه و ارتقای جایگاه ایران در خاور میانه بیان می کند: با و قوع انقلاب اسلامی ایران و ژئو پلیتیکی شدن تشیع موقعیت و جایگاه ایران بخصوص از نظر سیاسی و اجتماعی و رسانه ای و فرهنگی و آموزشی در منطقه ارتقا پیدا کرده است و این کشور توانسته اثر گذاری و نقش آفرینی بیشتری نسبت به گذشته داشته باشد.

امیر قدسی(1391) در مقاله ژئوپلیتیک ایران در محاق ژئوپلیتیک شیعه معتقد است: ژئو پلیتیک شیعه، به مفهوم امتداد جغرافیایی سیاسی شیعیان در کشور های مختلف با هارتلند ایران در حال باز تعریف است و سیاست خارجی ایران باید به بهره گیری از ژئو پلتیک شیعه بپردازد.

پروین حیدری(1386) در مقاله ای به: بررسی منشاء پیدایش شیعه و تفاوت آن با مذاهب دیگر پرداخته است.

الهام سادات موسوی(1388) در مقاله ژئو پلیتیک شیعه و فرصتهای ایران در قلمرو مناطق شیعی معتقد است: بیشتر شیعیان در منطقه خاورمیانه سکونت می کنند و ایران بیشترین جمعیت را از نظر شیعیان دارد با نگاهی به پراکندگی های موجود می توان اظهار کرد که ایران در قلب مرکزپراکندگی شیعیان است.

1-6-اهداف تحقیق: اهداف تحقیق در این پایان نامه بررسی اثرات مذهب شیعه و ژئوپلیتیک شیعه در استراتژی منطقه گرایی جمهوری اسلامی ایران است. همچنین شناخت سهم ژئوپلیتیک شیعه درتعیین اولویت های روابط خارجی جمهوری اسلامی ایران و ارائه راهکارهای مناسب در خصوص تبیین استراتژی سیاست های منطقه گرایی جمهوری اسلامی ایران و شناخت موانع و محدودیتهای موجوددرارتباط بانحوه تبیین اولویتهای ژئوپلیتیک شیعه واستراتژی سیاستهای منطقه گرایی جمهوری اسلامی ایران و شناخت زمینه های جدید وبرنامه ریزی بهینه در ارتباط با گسترش ژئوپلیتیک شیعه در تبیین قدرت منطقه ای جمهوری اسلامی ایران از دیگر اهداف تحقیق در این پایان نامه می باشد